Institut für Schweizerische Reformationsgeschichte

188

<< Nr. 187 | Index | Nr. 189 >> 

Verschiedene Notizen und Fragmente

Huldreich Zwinglis sämtliche Werke, vol. 6.5 (Zürich: Theologischer Verlag, 1991) (Corpus Reformatorum 93.5)


Jump to page 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340




--327--

188.1
[Christliches Burgrecht, 1528-1530]
Civitas τῶν πόλεων.
Τὸ χρήσιμ[ον].
Evangelium fovet
τοῖς ῾Ελβετ[ίοις] ἡμῶν τον
χάλινον inserit.
Si ὁ βασιλεὺς καίσαρ
τὶ ἄρχη, subito esse
occasionem nocendi
in ῾Εγοῦ, Σουντγοῦ,
Βρυσγοῦ καὶ Αἰλσαῖς.
Publica libertas defenditur
quam defensam oportet
etiam ab Ηελβετ[ίοις][!].
Regi Francorum plurimum proderit
namsi evang[elium] recipiat, vicinę
sunt hę urbes.
Urbes ipsas sub imperio melius
esse servaturas
suos, quod non debet inter
minima putari.

--328--

188.2
[Geldfragen, falscher Prophet]
Contra pecuniam: 10 scuta secum tulit quidam. Dixit se unum
modo scutum atque hoc non satis ponderis habens secum abstulisse.
Dispeream, si in sex annis unquam habui decem scuta, de
quibus dicere potuissem me nihil debere.
Alexander Ψευδομάντης Christianos et Epicureos noluit
interesse prostigiis suis.
Der gutzel.
188.3
[Abendmahlsverständnis (Luthers?)]
Das der herr etc.
In disem sacrament synen waren lyb und wares bluot warlich ze essen
und trincken gibt zuo eynr spys irer selen und ewigen leben, das sie
in imm und er in inen plybe [vgl. Joh 15, 4].
188.4
[Beschneidung und Taufe]
Et circumcisio data est infantibus eorum, qui de ecclesia erant, sic et
baptismus.

--329--

188.5
[Eidgenössisches, 1530?]
Εὐλογίου Σκαφουσάνου
ῥημα καὶ τῶν monialium
τῶν ῾Πωτβυλείων αἰτία
τῶν ε̃ πηγῶν γράφαι
πρὸς τοὺς ἁγίου Γάλλου
οἰκέτας καὶ τοὺς ἐμοὺς
Δωγγενβυργίους
τὴν τῶν Σβητείων
καὶ ὅτι ου θέλουσι δοῦναι
τὸ αργύριον ἐκ συγκλήσεως Beckenriet
Quid is attulerit a σημάφορῳ
Βηρνείων.

--330--

188.6
[Notizen über ein Gespräch]
Ipse primum locum habuit loquendi.
Neque liceat ei contra me.
Protestatur, si non libere illi liceat etc.
Gröste ferfuornus und mangel des einvaltigen christenlichen
volckes.
Calumnia ist das scheltwort, quid opus fuit nomine Luteri.
Proposuit meam [esse?] falsam doctrinam,
quod Christus sit unicum caput ecclesię concessit.
188.7
[Täuferkonkordat 1527?]
Des toufs halb.
Ist erstlich wol ze betrachten des fürlegens halb, das man dasselbig
tüege eynr sölchen gstalt, das man mercken mög, das es mee beschehe
von gemeines fridens wegen weder von ünser allein wegen;
dann als die botten unglych, möcht einer bald me schaden weder
nützen, so verr er hoffnung empfieng, es möchte das Evangelion gar
mit dem unrat des widertouffs nidergelegt werden.

--331--

188.8
[Bemerkungen zu
Artikeln der Täufer, 1526/27]
Istos articulos ex omnibus adsignavisse, quare tacuerint, quod dixerim
eos abhorrere a coetu fidelium.
Exhibere me scripturum esse contra articulos Grebelii.
Taceo contraria, quod me vitę perhibet metuere et tamen dicit
omnia esse in manu mea.
188.9
[Aufhebung des Stifts St. Gallen?]
Uolrich Lyner zuo Costentz.
Kilianus Köuffe pręfectus Wyle.

--332--

188.10
[Überlegungen zum Ittinger Handel?]
Anlaass: Causam dedisse tumulti τοῦς ῾Ηλβητίους.
[1.] Isthic enim capiebant, ubi tum non habebant potestatem capiendi.
Nondum enim aut coram iudice hoc ęvicerant, aut
sciebant se hanc habere potestatem.
2. Quod si nunc maxime eis hoc liceat, ante iudicium tamen non licebat.
Vi ergo prius quam iure experti causam tumulti dederunt.
Mone nostros itidem cavere de capiendi potestate.
3. Causam non fuisse dignam, cur noctu tanta violentia uterentur.
Vide causam noctu.
4. Nostram urbem hic esse pręteritam, quę in primis debuit non
ignorare, si quid et hęc est potissima omnium.
188.11
[Verleumdung Zwinglis]
Summa querelę.
Ich gstande imm miner worten nit, die ich geredt hab.
Ich verkere mine wort.
Und was mir gevalle, das well ich geredt haben, und wens mir nit gevalle,
so well ichs nit geredt haben.

--333--

188.12
[Allgemeine politische Überlegungen]
Domi suspendere simultates: iudicia: et si usus postulet, indicenda
pax publica Helvetica lege. Qui bello rem recte sint gesturi,
ἔπαινον, qui minus, τιμωρίαν.
Foris sollicitare hostium socios; extimulare amicos; πρέ[σ]βείαν ad
omnes.
188.13
[Zwei unbekannte Personen]
Fenniggin [?].
In Hans Wyders hus Apolonia Fenniggin [?].
188.14
[Eine rhetorische Sinnfigur:
Prosopopoiia]
Ps. 95 [Ps 96, 11]: <<Letentur cęli et exultet terra, commoveatur mare et
eius>>. Debent omnia canere deo, quomodo ergo mare canet? Sonitu
suo. Προσωποποιία ἐστί.
Filia Babylonis, o vastatrix. Urbes fęminas sicut Pindarus nymphas.

--334--

188.15
[Bibelstellen zur Bilderfrage,
1524/1525]
Exodi 20 [Ex 20, 4-6]. Ibi: <<Non facietis deos argenteos, nec deos
aureos facietis vobis>> [Ex 20, 23].
Exo. 34 b: <<Cave, ne unquam etc. Deos conflatiles non facies tibi>>
[Ex 34, 12-17].
Levit. 19 a: <<Nolite converti ad idola>> [Lev 19, 4].
Levit. 26 a [Lev 26, 1].
Deut. 4 c: <<Non vidistis aliquam similitudinem>> etc. [Dtn 4, 15].
Paulo post d: <<Cave>> [Dtn 4, 23].
Deut. 5 a [Dtn 5, 8-10] est eadem sententia cum Exod. 20 [Ex
20, 4-6].
Deut. 27 c <<Maledictus>> etc. [Dtn 27, 15].
Deut. 12 a [Dtn 12, 2-4].
Deut. 13 a [Dtn 13, 1-3].
Deut. 7 a: <<Quin potius hęc facietis eis>> [Dtn 7, 5].
Iudi. 10 d [Ri 10, 13-15].
Iosias 4. Re. 23 idola et multa alia confregit, comminuit [2 Kön 23].
Ezechias serpentum, 4. Re. 18 a [2 Kön 18, 4].
Manasses ex captivitate reversus <<abstulit deos alienos et simulacra
de domo domini>>, Paralip. 2, cap. 33 [2 Chr 33, 13-15].
Ps. 113: <<Simulacra gentium argentum et aurum>> [Ps 115, 4].
Esa. 44 b [Jes 44, 9ff].
Hieremię 13 b [Jer 13, 27].
Abacuck 2 d: <<Quid prodest>> [Hab 2, 18f].
Iosue 24 [Jos 24, 23].

--335--

Ps. 69 [Ps 97, 7], Ps. 113 [Ps 115, 4], Ps. 105 [Ps 106, 6ff].
Esa. 42 ibi. [Jes 42, 8].
Hiere. 10 [Jer 10, 8].
Mich. 1 [Mi 1, 7].
Sap. 4 [Weish 4, 18-20?].
1. Cor. 5 [1 Kor 5, 10f]. Ibi 10 [1 Kor 10, 19].
1. Io. 5 [1 Joh 5, 21].
2. Paralip. 31 [2 Chron 31, 1].
Ezechiel 6 a [Ez 6, 3-6].
1. Thessal. 1 [1 Thess 1, 9].
1. Cor. 12 [1 Kor 12, 2].
Levit. 26 a [Lev 26, 1].
Idola esse opera manuum vestrarum, Hiere 25 b [Jer 25, 7].
188.16
[Adresse an Johann Faber?,
30. April 1526]
Habes hic, versutissime Faber [?], quo θυμόν temperes et, nisi
amice monitioni obtemperes, fieri nequit, quin mundo exponatur non
iam stulticia sed malicia tua. Ocyssime ultima aprilis [1526].
188.17
[Fragment unbestimmten Inhalts]
Ab isto solo iuste iudicari potest. Sed vertitur [?] hic nobis inexplicabilis
nedum [?] qui te putent a domino labi permissum esse, nisi me
totum fallo isti iudici tumorem verborum et simulationis tollere.

--336--

188.18
[Sprachverwandtschaft
des Hebräischen und Griechischen]
Εἰσ τὰ ^%ψολορ=μαροον^%Πινδάρου^%^%.
Aversiones in psalmis crebras.
Item sententiarum cura. Ps. 105 ab initio sententia [Ps 106, 1f].
Iterum gloriam suam pro deo, eodem Ps. [Ps 106, 20], ubi Ps. 143:
(‎‏‏‎) [Ps 144, 8], hic locus secundum grammatica tractari
aut explicari potest?
188.19
[Zur Vertreibung
der evangelischen Rottweiler,
Dezember 1529]
Der Kaiser habe einen Barfüßermönch zum Papst nach Rom geschickt und sich
dem Papst unterworfen; die Truppen des Herzogs von Urbino und der Franzosen hätten
mit Zerfall zu kämpfen; der Papst habe dem Kaiser die Einberufung eines Konzils
und die Unterdrückung der Evangelischen versprochen und wolle seinen Hof von Rom
nach Ancona verlegen; es wird beklagt, daß sich deutsche Führer (Rudolf Häll) dazu
hergeben, gegen Deutschland Truppen zu sammeln; gerüchteweise verlaute, man wolle
einen Reichstag nach Regensburg einberufen.
Item quod dynastę trans Rhenum antea etc.
Pręfectus S. hęc dixit per literas antea et nunc aliud egit.

--337--

^%ψολορ=μαροον^%^%( Ο Σχούδιος^%^% caligas et alia donavit etc. Explorationem commisi
cuidam.
^%ψολορ=μαροον^%^%) Εριθροπολι . . ν^%^% [?].
Primo sustinere, ne bona eorum sub corona veneant.
Deinde ut certus dies dicatur, quo isthic conveniant etc.
Ut omnino sit verax ipsos esse, cum quibus foedera habeamus, et severa
contineat denique commoda, si consentiant ad reditum, incommoda,
si negent. Quod nemo sic sęvierit.
Περὶ πόλεων τῶν πέρας τῆς λήμνης.
188.20
[Offene Fragen betr. Zehnten]
Kurtztag angesetzt.
Hatt zer gengt.
Gott gibt sine gaben eim
frue, andrem spat.
Meister Uolrich ist still
gstanden.
In scriptura sua

--338--

uffs land schryben:
Cur ergo promisit
se.
Das zyt nit bestimmen,
simile adducit
de probatione in homicidio.
Des zehenden halb einen
schmutz geben.
Man lass mich es wüssen
von des gloubens wegen.
Etliche buecher ze Rom,
etliche von Franckfurt.
Zeigen, wo er sich nit
erlich gehalten haben
Zehenden warmachen.
Nüt dar wider können.
Ich hab nit warnungen.
Zehenden nit löugne wie
der Luchsinger.
Me lüt darzuo kommen.
Nit verkert,
me lüt dar zuo kamen.
188.21
[Ein Fall vor Ehegericht]
Iuramentum decisorium non contradicit iuriiurando testium. Quod
non quatuor testes.
Ex antiquis causis.

--339--

Pręfectus monuit. Deinde post 5 menses contraxit.
Z'essenmacherin scivit, imo vidit ire ad ecclesiam.
Cogentur propediem immutare hanc sententiam. Casu si quis civis
promittat etiam pręsentibus testibus scorto matrimonium, deinde
pater aliam ei det uxorem.
Absolutum esse huius causa eum, qui 3 uxores. Ergo cum pręcepto
iudicio venerunt.
Zessenmacherin dixit primo accessu: Ich sprich inn nit an. Adpellavit.
Et post omnia coram senatu postremo dixit: Ich ger sin nit, so
verr es mit gott sin mag. Quis ergo non videt esse calumniam?
188.22
[Abendmahlsverständnis]
... dividitur; iam dicimus ea [?] penetrare usque ad animum, sed
quo vehiculo aut duce? Fide. Quemadmodum enim diximus: fidem
tolle, quę et verbum et symbola pro dei donis agnoscat, iam ut diximus:
iocus ac risus sunt, quę et prędicas et porrigis. Quo modo [?] ...
... a nobis. Cum autem edendi verbo addimus <<vere>> et dicimus
vere editur, iam in re deberemus per hanc vocem vere intelligere naturaliter,
virtute paragmeni. Cum enim <<verum>> in hac oratione:
<<Christi verum corpus editur in coena>>, naturale significat corpus,
hoc modo ...

--340--

188.23
[Gewichtiges Lehren]
Occasionem graviter docendi accipit a re nata.
Luc. 12: <<Dic fratri meo ut dividat mecum hereditatem>> [Lk 12, 13].
<<Cavete ab omni avaricia>> [Lk 12, 15].
Ma[t] 16: De panibus trans fretum omissis [vgl. Mt 16, 5]. Praelege
eum.
Luc. 13: De his <<quorum sanguinem Pilatus miscuit>> etc. [Lk
13, 1]. Poenitentiam egeritis [vgl. Lk 13, 5] et: <<Arborem fici habebat>>
villicus etc. [Lk 13, 6].
Io. 4: <<Samaritis>> [Joh 4, 9].