Navigation auf uzh.ch

Institut für Schweizerische Reformationsgeschichte

Register Band 17 (Juni bis September 1546)

In das Register wurden Personen- und Ortsnamen des Briefteils (nicht der Einleitung) aufgenommen. Gattinnen sind unter dem Nachnamen ihres Ehemannes eingeordnet; bei ihrem Mädchennamen, soweit bekannt, findet sich ein entsprechender Verweis. Kinder werden unter dem Eintrag des Vaters verzeichnet, und gegebenenfalls findet man dort einen Verweis auf einen gesonderten Eintrag. Nicht berücksichtigt wurden Heinrich Bullinger (mit Ausnahme seiner Schriften und seiner Familienangehörigen), Deutschland, Schweiz (mit Ausnahme der Orte und der sich am Schmalkaldischen Krieg beteiligenden Söldner), Zürich, Personen nach dem Jahr 1800 sowie Bücher des Alten und Neuen Testaments. - Schriften des 16. Jhs. (einschließlich der von Bullinger) sind unter dem Namen des Autors verzeichnet; Kollektiv- oder anonym verfasste Schriften unter ihrem Titel; Bekenntnisschriften unter eben diesem Stichwort. Reichstage, Religionsgespräche (wie das Marburger und das Regensburger Gespräch), Disputationen (wie die Berner Disputation von 1528) und die Wittenberger Konkordie sind unter den jeweiligen Orten zu finden. Nicht identifizierte Personen sind unter NN eingeordnet. Ein "[...]" weist auf einen nicht ermittelten Vor- oder Nachnamen hin. - Halbfett gesetzte Namen bezeichnen Korrespondenten. Halbfett gesetzte Seitenzahlen betreffen von ihnen ausgehende, kursiv gesetzte an sie gerichtete Briefe. - Ein * verweist auf Mitteilungen über Leben oder Beziehungen des Genannten in einer Anmerkung. Die römischen Ziffern bezeichnen die einzelnen Bände der Edition.

 

Aarau (Kt. Aargau, CH), 339, 349f, 352, 365, 483
-- Tagsatzung (August 1546), 333, 364f, 369, 371, 388, 390, 392f, 396, 398, 412-414, 483
Achan, 226, 230
Adam, 314
Adige, s. Etschtal
Adler, Barbara, s. Welser, Barbara
Adlischwyler, Anna, s. Bullinger, Heinrich
Adolf III. von Schaumburg, Graf, Koadjutor des Erzbistums Köln, XIII 195*, XVII 214
Adolf von Schleswig-Holstein-Gottorf, Herzog, 271f
Aesop, 160, 163
Agricola, s. Meyer
Ahab, König Israels, 420
Ahenarius, s. Kessler, Johannes
Aitinger, Sebastian, 69, 109
Albrecht V. von Bayern, Herzog, 187, 193, 199f, 226, 229f, 242
-- Anna von Österreich (Gattin), 187, 193, 199f, 226, 229f, 240, 242, 244
Albrecht VII. der Schöne, Herzog von Mecklenburg-Güstrow, XIII 361*, XVII 252, 256, 325
Albrecht von Brandenburg-Ansbach, s. Albrecht von Preußen
Albrecht von Hohenzollern, s. Albrecht von Preußen
Albrecht von Preußen, Herzog, II 138*, XVII 160, 162f, 226, 229
Alemannien, Alemannen, 388, 390
Allgäu (D), 266, 268, 292, 294
Alpen, 143, 145, 171, 341, 346, 392, 395
Altdorf (Kt. Uri, CH), 145
Altkirch (Haut-Rhin, F), 324, 326
Altstetten (Kt. Zürich, CH), 277
Álvarez de Toledo, Pedro, Vizekönig von Neapel, 142f
Amalekiter, 268
Ambrosius von Mailand, 314
Amerbach, Bonifacius, II 87*, XVII 324, 326, 361
Ananias, 178, 181
Anhalt-Köthen, s. Wolfgang von
Anna von Österreich, s. Albrecht V. von Bayern
Antronius, s. Germann, Kilian, Abt
Antwerpen (Anvers; B), 226f, 229, 232, 361
Apianus (Bennenwitz, Bienenwitz), Peter, 514, 516
Apiarius (Biener), Mathias, XIV 76*, XVII 77, 294, 404, 423
Appenzell (CH), Stadt und Kanton (s.a. Schweiz, IX Orte), 203, 205, 290, 424, 427, 500
Arbon (Kt. Thurgau, CH), 433, 438
Ardres (Pas-de-Calais, F), 109
Ardüser, Veit, VII 89f*, XVII 83, 85
Aretius Felinus, s. Bucer, Martin
Aristoteles, 83, 85, 221
Armbruster, Konstanzer Familie, 416, 434
Armbruster, [...], 433f
Aschaffenburg (Bayern, D), 415
Ascoli, Constantio d', 387
Ascoli, Thomaso d', 387
Asper, Hans, IV 316*, XVII 351, 381
Asseburg, Johann von der, 252, 255
Assyrien, 170f
Athanasius, I 98*, XVII 406f
Augsburg (s.a. NN; Waldburg, Otto Truchsess von, Bischof), 65f, 69f, 88-93, 95f, 98-106, 111, 113-118, 123f, 128-131, 135-138, 141-143, 146-149, 170f, 175-179, 182, 185-188, 190-192, 194-197, 199, 202f, 209-212, 216f, 224-228, 230-233, 236f, 240, 242f, 252, 254f, 260, 265-276, 278f, 281f, 284, 286, 292-296, 299, 303f, 306-310, 312f, 315, 320, 332, 335f, 339-343, 346-348, 353f, 356-358, 370, 372, 374-376, 379-389, 396, 398-401, 409-414, 416-420, 424-431, 433, 435-437, 440-443, 465f, 468f, 473-475, 481-488, 490-496, 498, 505, 515, 519-521
-- Gottesdienstordnung "Forma" (1537/45), 341, 347, 375, 379, 396, 398
Augustin, I 98*, XVII 188, 314, 406f
Aulus Gellius, 172
Aust, Johannes, s. Honter, Johannes
Avranches (Manche, F), s. Céneau, Robert, Bischof



Baal, 375, 377
Backnang (Rems-Murr-Kreis, Baden-Württemberg, D), 429
Baden, Markgrafschaft, s. Bernhard u. Ernst I. von Baden-Durlach
Baden (Kt. Aargau, CH), 77f, 149, 154, 159, 167f, 171, 177, 179, 183, 185, 190, 195, 201, 203, 206, 220, 287, 290, 344f, 482, 521
-- Tagsatzungen, 61f, 100f, 111, 118, 123, 129f, 137, 139, 141, 147, 149-152, 154, 156, 159-161, 166-168, 170f, 173f, 177-180, 182-184, 186, 190, 197-201, 203, 205f, 209f, 220-222, 269f, 288, 291, 302, 312f, 316-318, 324, 326, 332f, 336f, 339, 341, 346, 355, 357, 396, 398, 433, 438, 457, 482f, 498, 500, 502f, 515, 519
-- Therme, 65, 68
Bad Mergentheim (Bayern, D), 226, 228
Bad Sulza, s. Sulza an der Ilm
Bad Windsheim (Bayern, D), 415
Bächlin, Leonhard, 379
Bärenfels, Jakob von, 234
-- Nagel von Königsbach, Katharina (Witwe), s. Reischach, Ludwig von
-- Ursula (Tochter), s. Mülinen zu Wildenstein, Hans Ludwig IV. von
Bamberg (D) (s.a. Redwitz, Weigand von, Bischof), 246
Basel (s.a. Gundelsheim, Philipp von, Bischof; NN; Schweiz, IV Orte), 61, 73-76, 79f, 83-87, 98-100, 110, 122f, 125f, 133f, 136f, 139, 160f, 167, 169, 171, 173f, 199-201, 218-224, 234f, 246-248, 251, 259, 261, 291, 324, 326, 357, 361f, 374, 387, 392f, 400, 402, 404, 414, 416f, 429, 440f, 463, 468, 478f, 515, 519
-- Als Absende- und Empfangsort von Briefen, 61, 65, 80, 83, 88, 98f, 108, 110, 122, 127, 133, 135, 137, 160, 164, 199, 201, 218, 220, 223, 233, 235, 246f, 250, 258, 261-263, 288, 291, 324, 327, 360, 362f, 392, 395, 402f, 405, 418, 422f, 455f, 478, 513
-- Als Druckort, 67, 72, 78, 80, 86, 146, 244, 260, 273, 356, 400, 416, 418, 423, 456
-- Bücherverzeichnis, 80, 416, 418
Basellandschaft, 380, 445
Baumgartner, Familie, 102
Baumgartner, Appolonia, s. Vogler, Hans d.Ä.
Baumgartner, Hans, 148, 322
Bayern (s.a. Albrecht V. und Wilhelm IV., Herzöge), 160, 162, 176, 186, 192, 195f, 200f, 209, 211, 285, 295, 297-299, 303-306, 310, 315-317, 319, 330f, 340, 342, 353, 364f, 369, 373, 399, 401, 491, 494f, 515, 520
Beckenried (Kt. Nidwalden, CH), 234f
Beilngries (Eichstätt, Bayern, D), 316
Bekenntnisschriften (s.a. Diaz, Juan)
-- Erstes Helvetisches Bekenntnis (1536), 69f, 74f, 122, 509, 511
-- Symbolum apostolicum (Credo), 458f, 461f
Belgien (s.a. Brabant; Niederlande), 135, 234f, 289f, 389, 397f, 413, 429, 442, 467
Belial, 147f
Belp (Kt. Bern, CH), 457, 459, 464
Belschazzar, 226, 230
Benediktiner, 192, 327, 380
Benjaminiter, 491, 495, 512f
Bentivoglio, Filippo, 387
Berg, s. Wilhelm V. der Reiche von Jülich-Kleve-Berg-Geldern
Bergstraße, 371, 422f, 447
Bern (s.a. NN; Schweiz, IV Orte), 61-63, 74-79, 92, 141f, 154, 184f, 189f, 198, 224, 247, 261, 269, 271f, 294f, 317f, 323, 331, 334, 336, 339, 345, 349f, 362f, 370f, 375, 377f, 384, 387f, 390, 394, 396f, 404, 423, 429, 456-465, 470-473, 481f, 499f, 502, 505, 507, 513, 515, 519
-- Disputation von 1528, 349f, 459, 461-465, 481f, 502, 505, 519
-- Synoden von 1536 und 1537, 459, 463
-- Mandat von Juni 1523, 459, 461
-- Zehn Schlussreden von November 1527, 459, 461f
-- Ausschreibung der Disputation (November 1527), 459, 462f
-- Reformationsmandat (Februar 1528), 459, 462
-- Acten der Berner Disputation (März 1528), 462
-- Cancell und Agend büchly (1541), 464
Bernhard von Baden-Durlach, Markgraf, XVI 140*, XVII 324, 327, 404f
Beschreibung der erschrocklichen Geschicht vom Himmel herab (1546), 260, 413
Besserer, Georg, IV 44*, XVII 289
Bibelausgaben oder -übersetzungen, 77
-- Zürcher Bibel, 281, 284, 406, 408
Biberach (Baden-Württemberg, D), 143, 519
Bibliander (Buchmann), Theodor, II 159f*, XVII 65, 68, 213, 236, 238f, 270, 273, 338, 349-351
-- Im Gruß, 77, 79f, 224f, 261f, 369, 371, 376, 381, 404f, 416, 418, 466, 469, 478f, 523f
-- Relatio (1545), 270, 273, 342, 347, 374-377, 425
Biel (Kt. Bern, CH) (s.a. NN), 77, 79, 339f, 362f
Biener, s. Apiarius, Mathias
Binder, Georgs, 424, 428
Binder, [...] (Bruder Georgs), 424, 428
Bing, Simon, XV 514*, XVII 448-454
Bingen (Rheinland-Pfalz, D), 345, 354f, 362-365, 369f, 382, 384, 392f, 415, 421
Birck, Sixt, VIII 40*, XVII 143, 199, 376, 381f, 385
-- Ain neüwer Pasquillus von dem Bapst (1546), 381-383, 385
Bischof, s. Episcopius, Nikolaus
Bitonto (Bari, I) (s.a. Musso, Cornelio, Bischof), 61, 64
Blarer, Ambrosius (s.a. NN), I 179*, III 87*, XVII 73, 81-83, 92-94, 98, 103-105, 105-108, 110-113, 118f, 129-132, 137-140, 140-142, 142-146, 150f, 152-159, 162f, 165-167, 167-169, 177-183, 188-196, 197-199, 202-207, 209-214, 214f, 216f, 236-239, 239-245, 251, 251-258, 263-265, 267, 269, 292-294, 302, 306-312, 312f, 315, 330-332, 335-338, 364-366, 368-374, 376, 381, 383, 385f, 388-391, 397, 409f, 411-416, 432-440, 442-444, 476-478, 481-483, 488-490, 502-505, 509f, 514-522
Blarer, Gerwig, Abt von Weingarten, V 470*, XVII 419f
Blarer, Thomas (Bruder Ambrosius'), I 182*, XVII 111, 113, 143, 146, 152f, 155, 178, 182, 197, 203, 206, 236, 238, 240, 244, 252-254, 264, 312f, 336, 338, 364, 366, 369, 374, 476f, 515, 520
Blarer von Wartensee, Diethelm, 266, 268, 315f, 419f
Blasius, Johannes, V 408*, XVII 484
Blaurer, s. Blarer
Blumenstein (Kt. Bern, CH), 505
Bodenhausen, Christof von, 375, 379, 383, 385, 392, 394
Bodensee, 94, 103, 105, 108f, 158, 214f, 234, 292, 294, 345, 440, 493
Böcklin, Ulman, 387
Böhmen (CZ), 62, 133f, 160, 162, 230, 259, 269, 272, 306, 310f, 412, 415f, 455, 522f
Boethius
-- Opera (1546), 133
Bologna, 226, 230, 253, 257, 287f
Boltz, Valentin, XII 105*, XVII 87
-- Tragicocomoedia (1551/52), 80, 84, 87
Bomhart, Matthias, 221-223
-- Emanuel (Sohn), 221, 222*
Boofzheim (Bas-Rhin, F), 445
Borrhaus (Cellarius), Martin, X 161f*, XVII 83-86, 360-362
Bosshart, Johannes, VI 161*, XVII 341, 344
-- [...] (Sohn), 341, 344
Boulogne-sur-Mer (Pas-de-Calais, F), 490
Brabant, 133f, 178, 182, 226, 229, 333, 396, 398, 478f
Brand, Theodor, XIV 467*, XVII 169, 175
Brandenburg s. Albrecht; Joachim II.; Jo\han\\n I.
Bra%;sov (Kronstadt; RO), 87
Braunschweig (s.a. Erich II., Franz, Heinrich d.J. und Karl Viktor, Herzöge; NN), 66, 252, 255, 269, 271, 295f
Bregenz (A), 109, 214
Breisach am Rhein (Baden-Württemberg, D), 345
Breisgau, 261, 306, 311
Bremen (D) (s.a. Christoph von Braunschweig, Bischof), 229, 252, 256
Bremgarten (Kt. Aargau, CH), 287f
Brennwald, Heinrich, III 26*, XVII 294-301
Brenz, Johannes, IV 405f*, XVII 335
Brixen (Prov. Bozen, I), s. Madruzzo, Cristoforo
Bruch, Georg, 383, 385, 448, 451
Brüssel, 361
Brugg (Kt. Aargau, CH), 98, 317
Bubikon (Kt. Zürich, CH), 376, 380
Bucer, Martin (Pseud.: Aretius Felinus), II 42*, XVII 71f, 74, 77, 79, 110, 146, 160, 162, 218f, 249, 289-291, 341, 347, 374, 406f, 425, 430, 456f, 458, 460, 463f, 493, 509, 511f
-- Arbogast und Sebold (1528), 406f
-- Augsburger Gottesdienstordnung, s. Augsburg
-- Comm. in Psalmos (1529), 430
-- Defensio (1534), 406f
-- Glosen (1546), 146
-- Wittenberger Konkordie, s. Wittenberg
Buchhorn bei Friedrichshafen (Baden-Württemberg, D), 106
Buchmann, s. Bibliander
Buda (Ofen; Budapest, H), 187, 194
Budapest, s. Buda
Bülach (Kt. Zürich, CH), 341, 344
Bullinger, Anna (Tante des Antistes), s. Hedinger, Hans
Bullinger, Heinrich (Vater des Antistes), 428
Bullinger, Heinrich, Antistes (s.a. NN)
-- Alt Gloub (1544), 70, 265f
-- Antwort uff des Papsts Laden in das Concilium (August 1546), 292f, 315, 339, 342, 348
-- Bericht der krancken (1544), 70, 266
-- Christlich eestand (1540/48), 265f
-- Comm. in Apg. (1533/35/40), 104
-- Comm. in Ioh. (1543), 77, 104, 436f
-- Comm. in Lucam (1546), 93f, 103f, 170, 172, 265, 267, 292f, 309, 312f, 323, 332-335, 364f, 369, 373-375, 377, 383, 386, 388-391, 399, 401-404, 412f, 418f, 424f, 433, 437, 465f, 469, 473, 491, 496
-- Comm. in Marcum (1545), 104
-- Comm. in Matth. (1542), 73, 104, 265, 267
-- Comm. in omnes apostolicas epistolas (1537/39/44), 104
-- De sacramentis (1545/46), 71-73, 405-408, 424, 430
-- De Scripturae authoritate (1538), 104
-- Hoffnung der Glöubigen (1544), 66, 70, 265f, 273, 279, 342, 347, 424f
-- Offenbarung Christi (1558), 96
-- Orthodoxa Tigurinae ecclesiae confessio bzw. Warhafftes Bekanntnuß (1545), 71f, 74, 122, 281f, 284, 407
-- Predigten zur Apg. (1546), 150
-- Predigten zu Ri. (1542/43), 186, 190, 227, 233
-- Predigten zu 2Sam. (1544-46), 150
-- Reformationsgeschichte (1567), 96
-- Resurrectio (1545), 65f, 270, 273
-- Von warer rechtfertigung (1546), 77
-- Adlischwyler, Anna (Gattin), I 126*, XVII 65, 68, 80, 84, 87, 266, 268, 339f, 359f, 383, 387
-- Anna (Tochter), XIV 386*, XVII 68, 108
-- Christoph (Sohn), 68
-- Dorothea (Tochter), 68
-- Elisabeth (Tochter), XIV 386*, XVII 68, 108
-- Hans Rudolf (Sohn), 68
-- Heinrich (Sohn), 68
-- Margaretha (Tochter), 68, 108
-- Veritas (Tochter), 68
Bullinger, Johannes [Reinhart] (Bruder des Antistes), I 114*, II 187*, XVII 84, 87
Bullinger, Marti (Verwandter des Antistes), XIV 387f*, XVII 287f
Burcher, John, XII 244*, XVII 218, 220f
Burgau (Bayern, D), 66, 70, 266, 268
Burgheim (Neuburg-Schrobenhausen, Bayern, D), 493
Burgos (Kastilien-León, E), 361
Burgund (s.a. NN), 61f, 141, 162, 197f, 317, 319, 513
Burtenbach (Günzburg, Bayern, D) (s.a. Schertlin, Sebastian, Freiherr), 66, 70, 245
Burtfeld (Bortfeld), Henning von, 296, 300
Butzlin, Valentin
-- Lassbüchlin (1559), 523



Caesarius, Johannes, II 254*, XVII 84, 86
-- Dialectica (1529 usw.), 84, 86
Caius, John, 235, 250, 353, 401
Calenberg, s. Erich II. von Braunschweig
Calvin, Johannes, VI 396*, XVII 73, 77f
-- Libellus de coena (1545), 77f
-- Petit traicté de la cène (1541), 78
Cambridge, 235, 361
Camerino, s. Farnese, Ottavio, Herzog von
Cantiuncula (Chansonnette), Claudius, 324, 326
Capito, Wolfgang, II 30*, XVII 71f, 406f
Carlowitz, Christoph von, XVI 235*, XVII 101, 134
Castellalto, Francesco di, 217, 331, 392, 395, 416f, 433, 436, 455, 481, 504, 515, 522
Cato, Marcus Porcius (Cato d.Ä., Censorius), XIII 32*, XVII 383, 386
Cattus, s. Philipp, Landgraf von Hessen
Cava de' Tirreni, s. Sanfelice, Giovanni Tommaso, Bischof von
Cellarius, s. Borrhaus, Martin; Keller, Michael
Céneau, Robert, Bischof von Avranches, IV 328*, XVII 407
Ceresole (Cuneo, Piemont, I), 351
Cervinus (Hirz), Johannes, VII 78f*, XVII 376, 380
Cham, Bernhard von, VI 423*, XVII 375, 377, 426
-- Zoller, Agnes (Gattin), 377
Chatillon, François de, sieur d'Andelot, 496
Chelius (Geiger), Ulrich, IV 387*, XVII 134, 136, 144, 291
Chiavenna (Sondrio, Lombardei, I), 314
Christian III., König von Dänemark, V 302*, XVII 160, 162, 187, 193, 226, 229, 246f, 252, 256, 258f, 269, 271f, 275, 278, 324f, 392-395
Christoph von Henneberg, 303f
Christoph von Oldenburg-Delmenhorst, Graf, XV 209*, XVII 325, 369-371, 384, 506f
Christoph von Württemberg-Mömpelgard, Graf, XI 144f*, XVII 517
Chur (Kt. Graubünden, CH) (s.a. Heim, Luzi, Bürgermeister; NN), 126, 140, 151, 160-162, 221, 362f, 483, 508
Cicero, Marcus Tullius, IV 265*, XVII 83, 85, 165, 193, 351, 431, 523
Claudius (Clodius), Matthias, XVI 96f*, XVII 329
Clauser, s. Klauser
Cleve, s. Kleve
Coburg (Oberfranken, Bayern, D) (s.a. Johann Ernst von Sachsen-Coburg), 430
Coccius, Sebastian, XII 265*, XVII 170, 172
-- Verlegung der Zwoelff Ursachen (1546), 170, 172
Cochläus, Johannes, IV 287*, XVII 65, 67, 407
Coligny, Gaspard II. de, 496
Colmar (Kolmar; Haut-Rhin, F) (s.a. NN), 207, 445f
Comander, Johannes, V 80*, XVII 151, 171, 483f
Comneno (Comnino), Aranito, Fürst von Mazedonien, XVI 368*, XVII 378, 445, 447
Como (I), 171
Copey eines brieffs von dem ungewitter zu Mechlen (1546), 356
Cratander, Andreas, II 69*, XVII 86
Crépy-en-Laonnois (Aisne, F) (inklusive Frieden von Crépy), 139f
Croatien, s. Istrien
Cröl oder Crol, s. Kröl
Curio, s. Hofherr, Konrad
Curione, Celio Secondo, XII 227f*, XVII 314



Dänemark (s.a. Christian III., König), 93, 167, 169, 229, 240, 242, 248f, 252f, 256, 275, 278, 325, 331, 333
Dal Monte, Bartolomeo, 378, 392, 394
Danmatter, Christian, II 93f*, XVII 457, 459, 464
Danzig, s. Gda%/nsk
Darmstadt (D), 423
Dasypodius (Hasenfratz), Petrus, II 28*, XIV 373*, XVII 366, 368, 509, 512
-- Dictionarium Latinogermanicum (1536), 67, 72, 109, 162
David, König Israels, 68, 137f, 236, 238, 423
Davos (Tafas; Kt. Graubünden, CH), 508
Deining (Neumarkt in der Oberpfalz, Bayern, D), 415
Denklingen (Landsberg am Lech, Bayern, D) (s.a. NN), 186, 192
Des Gallars, Nicolas, 78
Deutscher Orden, 226, 228f, 447
Dhaun, Johann Philipp von, Rheingraf, 226, 229
Diaz, Alfonso (Bruder von Juan), 61f, 65, 67, 130, 132, 137, 139, 160, 162, 337
Diaz, Juan, XVI 274f*, XVII 62, 130, 132, 137, 139, 336-338
-- Gloub und leer (1546), 336-338
-- Summa (1546), 338
Dietikon (Kt. Zürich, CH), 376, 380
Dietrich, Veit, VIII 244*, XVII 207f, 289, 291
Dijon (Côte d'Or, F), 63
Dillingen (Bayern, D), 102, 186, 191, 266, 268, 282, 286, 303f, 317, 320, 400
Dinkelsbühl (Ansbach, Bayern, D), 255, 466, 468
Dominikaner, 429, 487
Donau, Fluss, 91, 223, 248, 250, 269, 272, 274, 277, 280, 290, 295, 297, 306, 309, 328f, 340, 342f, 352, 354f, 356, 369f, 382, 384, 392f, 421, 427, 476, 504, 506
Donauwörth (Bayern, D), 90f, 131, 223, 240, 243, 253-255, 257, 265, 267, 269-272, 274, 280-282, 286f, 289-291, 294-299, 304, 317-321, 323, 340-342, 345, 371, 399, 419, 421, 424, 427, 450, 465-468, 473, 475-477, 479f, 489, 491, 494f, 506, 508, 513
Dryander, s. Enzinas, Francisco de



Eckstein, Utz, II 292*, XVII 355, 357*, 376, 380, 466, 468f
Edelstetten, s. Neuburg a.d. Kammel
Egli, Hans, 514, 517*, 518
Egmont, Maximilian von, Graf von Büren, 235, 315f, 325, 328f, 333, 341, 345, 353-355, 362-365, 369f, 378, 384, 388f, 392f, 396f, 405, 412f, 415, 419, 421, 423f, 427, 429, 442f, 445-447, 453, 455, 466-468, 473, 475-477, 481, 486, 506, 522
Ehrenberg, Burg und Klause (Reutte, Tirol, A), 186, 192, 201, 205, 215-217, 226, 240, 243, 248, 250, 252, 256, 266, 268, 307, 311, 331, 344, 383, 387-390, 392, 395, 412-414, 416f, 419, 421f, 424, 427, 433, 435f, 455, 465, 467, 481, 492, 497, 502, 504, 524
Eichstätt (Bayern, D) (s.a. Hutten, Moritz von, Bischof), 66, 69, 96, 186f, 190, 193, 226, 230
Eidgenossenschaft, s. Schweiz
Einsiedeln (Kt. Schwyz, CH) (s.a. Gwalther, Rudolf), 221, 289, 291, 315, 341, 346
Eisack (Isarco), Fluss, 278
Elsass (inklusive Ober- und Unterelsass), 133-136, 218, 220, 261, 306, 311, 362f, 507
Elter, Margarete, s. Enzinas, Francisco de
Emden (Niedersachsen, D), 400
Engellin, Hugo, 251
Engellin, Urban (Bruder von Hugo), 251
England (s.a. Heinrich VIII., König; NN), 109, 137, 139, 290, 295, 298, 361, 489f
Ensisheim (Haut-Rhin, F), 324-327, 362f, 403f, 445f, 455
Enzinas (Dryander), Francisco de, 146, 338, 360, 361*, 362f, 374
-- Elter, Margarete (Gattin), 361
Epikur, 218f
Episcopius (Bischoff), Nikolaus (s.a. NN), 422
Erasmus, Desiderius, 123, 125, 222, 251, 335, 461f
-- Adagia, 67, 73, 78, 82, 85, 102, 114, 125, 163, 193, 210, 223, 230, 259f, 265, 346, 351, 393, 456, 460, 512
-- Colloquia (1518), 251
-- Enchiridion (1518), 222
-- NT-Ausgaben, 284
Erb, Matthias, IX 51*, XVII 207f, 392f, 445-447, 479
Erer, Philipp, 152, 157
Erich II. von Braunschweig-Calenberg-Lüneburg, Herzog, 66, 69
Ernst I. von Baden-Durlach, Markgraf, XIII 328*, XVII 327, 405
-- Bernhard (Sohn), s. Bernhard von Baden-Durlach
Escher vom Luchs, Johannes (Hans), XIV 357f*, XVII 151, 184f, 287, 290, 418
-- Im Gruß, 66, 70, 88f, 175, 177, 224f, 266, 268, 303, 305, 383, 387, 473, 475
Espenmüller, Matthias, 357
Esslingen (D), 98, 143, 429f
Estange, s. Kündig, Jakob
Este, Ercole II. d', Herzog von Ferrara, XIII 133*, XVII 142-144
Este, Francesco d', Marchese di Massalombarda, 144
Este, Ippolito II. d', Kardinal, 142, 144
Estienne (Stephanus), Robert, XV 552*, XVII 125
Etschtal (Südtirol), 246, 331
Euripides, 193
Ezechia, s. Hiskija



Fabri (Heigerlin), Johannes, Bischof von Wien, I 115*, XVII 412, 414
Fabricius oder Fabritius Montanus, s. Schmid, Johannes, aus Bergheim
Fabritius, s. Schmid, Erasmus
Fagius, Paul, V 309*, XVII 104, 478f
Farel, Guillaume, II 117*, XVII 77-79
Farner, Georg, 252, 257
Farnese, Alessandro, s. Paul III., Papst
Farnese, Ottavio (Enkel Pauls III.), 375, 378, 383-385, 445, 447
Feldkirch (Vorarlberg, A), 154, 170, 173
Ferdinand I. von Österreich, römischer König, Erzherzog, 65-67, 69f, 93-96, 99-101, 129f, 132, 134, 137-139, 160f, 164, 187, 192f, 199f, 216f, 226, 229f, 240, 242, 250, 258f, 290, 306f, 311, 324f, 328f, 331, 369, 372, 388, 390, 412f, 415, 455f, 523
-- Jagiello, Anna, von Böhmen und Ungarn (Gattin), 240, 242, 244, 248, 250
-- Anna (Tochter), s. Albrecht V. von Bayern
-- Maria (Tochter), s. Wilhelm V. von Kleve
Fernstein (Imst, Tirol, A), 217
Ferrara (I), s. Este, Ercole II. d', Herzog
Feucht (Nürnberger Land, Bayern, D), 415
Fiesole (Florenz, I) (s.a. Martelli, Braccio, Bischof), 61, 64
Fischer, s. Piscatorius, Johannes
Flandern, 226, 229
Flinner, Johann, XV 693*, XVII 186, 192, 272, 305, 341, 347, 379
Florenz (I), 479, 515, 521
Forrer, Joachim, XIII 363f*, XIV 142f*, XVII 366-368
Franco, Girolamo, 169, 171, 174, 210, 221, 248, 262, 271, 287f, 335-337, 339
Franken (D), 135f, 160, 162, 428, 466f
Frankfurt am Main (s.a. Höchst), 240, 245, 248f, 251, 325, 328f, 370f, 382, 384, 393, 415, 422f, 469
-- Schmalkaldischer Bundestag (1545/46), 162
-- Buchmesse, 71, 84, 87, 334
Frankreich (s.a. Franz I., König; NN), 62, 78f, 109, 137, 139f, 143f, 160, 162, 164, 184, 200, 270, 273, 298, 302, 351, 388, 391, 466, 468, 479, 489-491, 496, 498, 500, 502f
Franz I., König von Frankreich, 79, 109, 123-125, 127, 133, 139, 184, 218, 220, 226, 229, 236, 238, 289-291, 295, 288, 351, 392f, 396f, 478f, 498, 500, 502f, 519, 521
-- Brief an die deutschen Fürsten (Februar 1535), 124f
Franz von Braunschweig-Lüneburg-Gifhorn, Herzog, 133f, 269, 271, 295f, 303f, 318, 322
Franz I. von Sachsen-Lauenburg, 252, 256
Frauenfeld (Kt. Thurgau, CH) (s.a. Holzhalb, Leonhard; Gallati, Melchior, Landvögte), 432, 434
Frecht, Martin, II 122*, XVII 103-105, 282, 286, 399f
Frei, s. Frey
Freiburg i. Br. (D), 221f, 248f, 404f, 414
Freiburg i. Üe., s. Schweiz, VII und IX Orte
Freising (Oberbayern, D), 226, 230
Fresnes, Philippe de, 491, 496
Frey, Johann Leopold (s.a. Bullinger, Von warer rechtfertigung), XII 65*, XVII 77-79, 339f
-- [...] (Gattin), 77, 79
Fribourg, s. Freiburg i. Üe.
Friedberg (Aichach-Friedberg, Bayern, D), 209, 212, 307
Friedewald (Hersfeld-Rotenburg, Hessen, D), 74, 76, 121
Friedrich II. der Weise, Kurfürst von der Pfalz, XI 144*, XVII 103f, 130, 132, 152f, 160, 164, 177, 180, 187, 193, 226, 228, 236-238, 282, 287, 289f, 317, 320, 328f, 341, 346, 478f
Friedrichshafen (Baden-Württemberg, D), s. Buchhorn
Fries, Augustin, s. Mellis
Fries, Johannes (s.a. Bullinger, Hoffnung der Glöubigen), III 74*, XVII 261f, 270, 273, 280, 342, 347, 425, 466, 469
Friesland, 315f, 324f, 331, 392f
Froben, Hieronymus, VIII 218*, XVII 72
Froben, Johannes (Vater von Hieronymus), 260
Frölich (Laetus), Georg, XIV 411*, XVII 65-70, 72, 81f, 88f, 92f, 95-98, 99f, 103, 105f, 113-115, 116, 118f, 138, 143, 147-149, 152f, 171, 174, 175-177, 179, 194, 197f, 201, 209-211, 224f, 226-228, 232, 237, 240, 244, 251f, 254, 264, 265-268, 274, 276, 279f, 292f, 303-305, 306, 308-310, 315f, 332, 334, 336f, 341, 347, 355, 357, 364f, 374-379, 381, 382-388, 396f, 399, 404, 411f, 418-422, 424, 426, 429, 437, 442f, 476f, 480, 484-488, 490, 492f, 502, 505, 514f
-- Eine von Frölich verfasste Rede (Juli 1546), 194
-- Lochner, Anna (Gattin), 65, 68
-- [...] (Tochter), 424, 426
Frölich, Wilhelm, aus Riesbach, VII 37*, XVII 349, 351
-- Rahn, Klein-Anna (Gattin), 349, 351*
Froschauer, Christoph d.Ä., II 31*, XVII 77f, 87, 94, 281, 285, 334, 381, 400, 408, 523
-- Christoph d.J. (Sohn), 400
Fry, s. Frey
Füger, Balthasar, 383, 387
Fürstenberg, Wilhelm von, Graf (s.a. NN), IV 64*, XVII 61-63, 234f, 492, 497
Fürstenberg-Heiligenberg (Bruder Wilhelms), Friedrich II. von, Graf, XV 148*, XVII 63, 236f
Fürstenlob, Oswald, XIV 357*, XVII 445f
Fürth (Bayern, D), 415
Füssen (Ostallgäu, Bayern, D), 90f, 95f, 109, 144, 175f, 184, 186f, 190-192, 195-198, 200f, 205, 226, 228, 230, 266, 268, 272, 290, 340f, 343, 347, 419, 421f, 465f, 502, 504f, 515, 519
Fugger, Familie, 102, 187, 194, 227, 231, 253, 258
Fugger von der Lilie, Anton, 148, 231, 243, 322, 505
Fugger, Johann Jakob, 66, 70, 266
Fulgentius, 406f
Funck, s. Funk
Funcklin, Jakob, Pfarrer, XII 75*, XVII 312f, 336, 338, 364, 366, 369, 374, 414
Funk (Funck), Balthasar, Bürgermeister Memmingens, X 30*, XVII 239, 241
Funk (Funck), Hans Rudolf, 428, 523



Gaisberg, Sebastian, Bürgermeister Konstanz', III 246*, XVII 197, 482
Gallati, Melchior, Thurgauer Landvogt, 438
Garb, Rudolf, Abt von Schuttern, 324, 327
Gast, Johannes (s.a. Oekolampad, Ad Colossenses), IV 417*, XVII 80, 83f, 133f, 248, 250, 261f, 324, 327, 403-405, 416, 418, 423, 445, 478-480
-- Tagebuch, 80, 125, 175, 220, 246, 361, 363, 445
-- Glaser, Apollonia (Gattin), XIV 67*, XVII 445
Gda%/nsk (Danzig; Pommern, PL), 252, 256
Geiger, s. Chelius, Ulrich
Geldern (inklusive Geldrische Fehde) (s.a. Wilhelm V. der Reiche, Herzog), 137, 139f, 230, 397
Genf (Genève), 78f, 400
Gent (B), 200f, 218f, 259, 266f, 359, 403
Genua (I), 170f
Georg von Lupfen, 445f
Georg von Württemberg-Mömpelgard, Graf (s.a. NN), V 367*, XVII 133f, 221, 223, 234f, 445f
Gering, Beat, III 122*, XVII 349-351, 456-461, 464, 470-472, 505
Germann, Kilian, Abt, 251
Gerolfing (Ingolstadt) (D), 375, 379, 383f
Gerolfingen (Ansbach, Bayern, D), 374
Gessner, Jakob, XVI 70*, XVII 368, 509, 511f
Gessner, Konrad (s.a. Simler, Josias), II 173*, XVII 88f, 110, 113f, 124, 126, 135, 224f, 234f, 250, 353f, 367, 441, 466, 469, 509-511, 523f
-- Bibliotheca universalis (1545), 354
-- Historia animalium (1555), 235
Gifhorn, s. Franz von Braunschweig
Giraldi, Giglio Gregorio
-- De annis (1541), 78
Glaner, Hans, III 107*, XVII 471f
Glarean, Heinrich, III 270f*
-- Descriptio Helvetiae (1519), 260
Glarus (CH) (s.a. NN; Schweiz, IX Orte), 438
Glaser, Apollonia, s. Gast, Johannes
Glatthaar, Gallus, 376, 380
Götthart, Jakob, 171, 174, 341, 344
Gonzaga, Ferrante I., Vizekönig von Sizilien, Statthalter Mailands, XIV 249*, XVII 140f, 288
Gotteshausbund, s. Graubünden
Granvelle, Herr von, s. Perrenot, Nicolas de
Graubünden (s.a. NN), 140, 147, 149, 151, 153, 162, 171, 173, 187, 193f, 197f, 259f, 318, 341, 346, 427, 483, 506, 508
Grechetto, s. Zanettinis, Dionysius de
Gregor I. d. Gr., 314
Grienblatt, s. Grünblatt
Groningen (NL), 331, 364f
Großmann, Hans, 355, 357f, 358, 491, 497
Großmann, Kaspar, s. Megander, Kaspar
Grubenhagen, s. Philipp I. von Braunschweig-Grubenhagen
Grünblatt (Grienblatt; gen. Haas), Johannes Georg, 445*, 447, 478f
Grünenstein, Wolfgang von, Abt zu Kempten, 129, 131, 252, 256f
Gsteig bei Interlaken (Kt. Bern, CH), 457
Gualtherus, s. Gwalther
Günterode, Tilemann, 69, 109, 450
Günzburg (Bayern, D), 240, 243, 248, 250, 268
Güttingen (Kt. Thurgau, CH) (s.a. Landenberg, Michel von, Vogt), 414, 432f, 435, 438
Gundelsheim, Philipp von, Bischof von Basel, 514, 517
Gunz, Hieronymus, 515, 519
Gustav I. Wasa, König von Schweden, 252f
Gwalther (Gualtherus; Walther), Rudolf, III 77*, XVII 65, 68, 81f, 90f, 105f, 109f, 113f, 124, 127, 186, 188f, 191, 194, 207, 262f, 266, 268f, 271, 285, 291, 399f, 445f, 466, 469, 476, 478, 492, 497
-- Im Gruß, 61, 65, 77, 79f, 88f, 109f, 127, 160, 164, 221, 223-225, 259, 261f, 266, 268, 303, 305, 315f, 318, 322-324, 327, 339f, 376, 381, 383, 387, 399f, 402f, 406, 408, 416, 418, 422f, 455f, 466, 469, 523f
-- Endtchrist, Antichristus (1546 usw.), 399, 400*, 465, 467, 476, 478, 483, 492, 497
-- Gedicht über Einsiedeln (Juli 1546), 289, 291, 315f, 346
-- Gedicht auf Philipp von Hessen (1546), 266, 268
-- Gedichtsammlung (1542/82), 268, 291
-- Jona, Notizen, 186, 189
-- Orthodoxa Tigurinae ecclesiae confessio, s. Bullinger
-- Verse auf Zwingli (1546), 381
-- Zwingli, Regula (Gattin), 109f



Haab, Johannes, II 114*, XVII 118, 154, 158, 159, 167-169, 173f, 178f, 182, 183-185, 198, 201f, 210, 287, 290, 344, 376, 380, 482, 498, 500, 502f
-- Im Gruß, 66, 70, 88f, 99f, 147, 149, 175f, 177, 224f, 266, 268, 303, 305, 315f, 383, 387, 425, 431, 473, 475
Haas, s. Grünblatt, Johannes Georg
Haberer, Hemmann, III 34*, XVII 317-323
Habsburger (s.a. Ferdinand I., Karl V.), 91, 310
Häslin, s. Lepusculus
Hagen, Johann IV. Ludwig von, Erzbischof und Kurfürst von Trier, 341, 345, 466f
Hager, Ludwig, 151, 179
Haguenau (Hagenau; Bas-Rhin, F), 408
Haller, Johannes d.Ä., 188f, 348
-- Zerer, Verena (Gattin), 188, 348
-- Johannes (Sohn), s. Haller, Johannes d.J.
Haller, Johannes d.J., X 72*, XVII 65-67, 88f, 90-92, 95, 98, 101f, 106, 113, 115-117, 128f, 138, 143, 148, 168, 170-175, 177-179, 185-194, 198, 209, 211f, 224, 225-233, 240, 243, 251f, 254, 265, 267, 269-274, 276-278, 279-281, 282, 284, 286, 315f, 332f, 340-348, 353, 354-358, 358f, 365, 370, 374-382, 383, 386, 388, 390, 396-398, 399f, 409, 410f, 417-420, 424-431, 437, 465-469, 475, 480, 485f, 488, 490-498, 504
-- Predigten über Ri., 186, 189
-- Übersetzung von Bullingers Widmungsepistel zum Lukaskommentar, 375, 377
-- Kambli, Elsbeth (Gattin), 91f, 117, 185, 188, 396, 398
-- Agnes (Tochter), 91f, 117, 188, 396, 398
-- Johannes (Sohn), 91, 92*, 188, 233, 274, 277, 342, 348, 374, 376, 396, 398
Haller, Wolfgang (Bruder Johannes' d.J.), XIV 104*, XVII 189f, 209, 212, 344, 380
-- Kalendereinträge, 92, 197, 344
Hallwyl, Hartmann III. von, V 157*, XVII 295, 300, 317-323, 499, 506-508
-- [...] (Sohn), 317, 320f
Hamburg, 252, 256
Han, Michael, 133f, 249
Hanau (Hessen, D), 415
Hansestädte, 226, 229, 248f, 252, 256, 258f, 324f, 331, 333
Happel, Wigand, XIII 155*, XVI 136f*, XVII 522-524
Harburg (Donau-Ries, Bayern, D), 255
Hasenfratz, s. Dasypodius, Petrus
Hecalius, Johannes, s. Naogeorg
Hedinger, Hans, III 196*, XVII 428
-- Bullinger, Anna (Gattin), IV 400*, XVII 428
-- Michael (Sohn), s. Hedinger, Michael
Hedinger, Michael, 424, 428*, 492, 497, 504
Hegau (Baden-Württemberg, D), 218, 220
Heideck, Johann Freiherr von, 252, 255, 375, 378f, 448, 450
Heidelberg, 84, 87, 103f, 361, 423, 478f
Heidelin, Marx, 220
Heim, Luzi, Bürgermeister von Chur, 484, 508
Heinrich VIII., König von England, 63, 109, 133, 135f, 167, 169, 171, 174f, 199, 201, 289f
Heinrich d.J. von Braunschweig-Wolfenbüttel-Lüneburg, Herzog, IX 84f*, XVII 61, 66, 69, 71f, 109, 160, 163, 269, 271, 275, 278, 318, 322, 328, 355, 357
-- Karl Viktor (Sohn), 61, 269, 271, 318, 322
Heiterwang (Reutte, Tirol, A), 331, 392, 395, 416f
Hel, Konrad, 420, 433, 435*
-- Lauginger, Felicitas (Gattin), 435
Held von Tiefenau, Johann Heinrich (Bruder von Jakob), 115, 117, 379, 424-426, 431
Helding, Michael, 110
-- Vergleichsformel (1546), 110
Helena, 346
Helikon (GR), 70
Hellmeyer, Adam, 218f
Helvetien, s. Schweiz
Hemau (Regensburg, Bayern, D), 316
Hensler, Bartholomäus, 239, 241
Herbrot, Familie, 226, 230
Herbrot (Hörprot), Jakob (s.a. NN), XIV 270f*, XVII 95, 98, 103, 105, 108, 112, 147, 149, 171, 174, 209, 212f, 226, 228-230, 236, 239f, 242, 274-276, 279f, 294-297, 306-308, 340, 342, 376, 380, 492
-- Hieronymus (Sohn), 277
-- Jakob d.J. (Sohn), 274, 277
Hermann, Heinrich, aus Zürich, 171, 174, 341, 344
Herodes I. d. Gr., XIII 32*, XVII 123f, 126
Herrliberger, Heinrich, 152, 155, 216
-- [...] (Gattin), 152, 155
-- [...] (Sohn), 142, 152, 155, 199, 214, 216, 240, 242, 245, 252f, 341, 344
Herter von Hertneck, Hans, 147, 149, 171, 174, 178, 183, 289, 291
Herwagen, Johann d.Ä., V 262f*, XVII 67
Herwart, Familie, 102, 226, 230
Herwart, Georg, 98, 147, 149, 194, 307, 360, 383f, 387, 492
Hessen (s.a. Philipp I.), 71-73, 95, 97, 121f, 143f, 148, 167, 169, 187, 193, 247-249, 254f, 261, 289f, 295f, 298, 324f, 329, 341, 346, 357, 362f, 365, 369f, 375, 378f, 385, 396f, 407f, 423, 450, 466, 469
Heubelschmeisser, s. Naogeorg
Heusenstamm, Sebastian von, Kurfürst und Erzbischof von Mainz, 187, 192, 226, 230, 268, 324f, 327, 329, 354f, 404f, 419, 421, 466f
Hieronymus, 314
Hilbert, Hans, 66, 70
Hindermann (Opisander), Heinrich, VIII 213*, XVII 428, 523
Hinzenhauser, Katharina oder Margaretha, s. Naogeorg, Thomas
Hirsgarter, Matthias, IV 224*, XVII 456f
Hiskija (Ezechia), König Judäas, 459, 463, 470
Hittnau (Kt. Zürich, CH), 344
Hochholzer, Christian, III 260*, XVII 349-352
-- Näf, Agathe (Gattin), 349, 352
Hochrütiner, Ulrich, 147, 149, 171, 174, 178, 183, 195-197, 289, 291
Höchst am Main (Hessen, D), 384
Hörprot, s. Herbrot
Hof, Georg von, 131
-- Im Steinhaus, Barbara (Gattin), XIV 229*, XVII 129, 131
Hoffmeister, Johannes, XV 339*, XVII 170, 172
-- Verbum Dei (1545), 170, 172
Hofherr (Curio), Konrad, XV 132*, XVII 81f, 103, 105f, 108, 111f, 150, 152, 156, 165, 177, 180, 209, 212f, 236-239, 242, 292, 294, 369, 371, 376, 380
Hohenlandenberg, Sigmund von, XIV 229*, XVII 129, 131
Hohenlandsberg, Herrschaft, 446
Holland, 226, 229, 256, 392, 395, 478
Holstein (D), 252, 256, 269, 271f
Holzhalb, Leonhard, Thurgauer Landvogt, III 104*, XVII 432-434, 438*-440
Homberg-Efze (Schwalm-Eder-Kreis, Hessen, D), 71f, 406f
Honter (Aust), Johannes, XIII 236f*
-- Rudimenta cosmographica (1546), 84, 87, 383, 386, 483
Hopper, Markus, 84, 86
Horaz, 163, 351, 442, 494
Hoser, Simprecht, 98, 307, 383, 387, 492
Hospinian (Wirth), Fridolin (Bruder Leonhards), aus Stammheim, 424, 428f, 465, 467
Hospinian (Wirth), Johannes, aus Stein am Rhein, VII 220f*, XVII 83-86
Hospinian (Wirth), Leonhard, aus Stammheim, II 254*, XVII 207, 429
Hottinger, Johann Heinrich, 83, 128, 170, 247, 332, 396, 410, 480
Hütlin, Thomas, XIV 91f*, XVII 433, 439
Hug, Hans, 279, 280*, 281, 283, 352f, 375, 377, 399, 401, 425, 469
Hugwald (Mutius, Mutz), Ulrich, XIV 259*, XVII 83, 85, 218, 220f
Hundt von Wenckheim (gen. Leuis), Siegfried, 392f, 421
Hunsrück, Gebirge, 392f
Hutten, Moritz von, Bischof von Eichstätt, XIV 63*, XVII 66, 69



Ichtershausen (Ilm-Kr., Thüringen, D), 151, 244
Iglau, s. Jihlava
Illnau (Kt. Zürich, CH), 341, 344, 376, 380
Im Haag (Sepinus), Peter, I 243*, XVII 456f, 471f
Im Hof, Martin, Ratsherr von Altdorf, 143, 145
Im Steinhaus, Barbara, s. Hof, Georg von
Ingolstadt (Bayern, D) (s.a. Gerolfing), 96, 292f, 306, 309, 315f, 330f, 340-343, 352f, 355-357, 363-365, 369f, 373, 378, 382, 384, 387-389, 392-394, 396, 398, 415, 419, 421-424, 427, 431, 442-446, 449, 451-455, 466, 468, 475, 480f, 484, 487-489, 491, 495, 506, 522
Ininger, [...], 376, 380
Inn, Fluss, 278
Innsbruck (A), 62, 67, 142-144, 162, 187, 194, 209, 211, 216f, 246, 275, 278, 437
Interlaken (Kt. Bern, CH), 457, 459, 464
Isebel, Frau Ahabs, 419f
Isikon, s. Hittnau
Isny im Allgäu (Baden-Württemberg, D), 143, 146, 292, 294, 429
Israel und Juden (s.a. Ahab, Benjaminiter, David, Judäa, Saul), 109, 122, 266, 268f, 272, 303, 305, 432f, 438-440, 470, 495
Istrien, 61, 64
Italien, Italiener (s.a. Istrien, NN), 91, 95f, 135, 140, 142f, 145, 149-151, 160f, 163, 167, 169-171, 174, 178, 181, 187, 193f, 196, 209, 211, 226f, 230, 232, 235, 245, 265, 267, 269, 272, 275, 278, 288-290, 295, 298, 303-305, 331f, 341, 346, 356, 369f, 375, 378f, 382-384, 387-389, 409f, 412f, 416f, 425, 431, 449, 452, 455, 478f, 484, 488f, 491, 494, 499, 501f, 504f, 514f, 518, 520, 522



Jagiello, Anna, von Böhmen und Ungarn, s. Ferdinand I.
Jerusalem, 170f, 461
Jihlava (CZ), 281, 284
Joachim II., Kurfürst von Brandenburg, VII 223*, XVII 187, 193, 392, 395
Jösli, 393, 395
Johann III., König von Portugal, 96
Johann I. Markgraf von Brandenburg-Küstrin, Herzog von Pommern, VII 223*, XVII 327f
Johann d.Ä. von Schleswig-Holstein-Hadersleben, Herzog, 271
Johann Ernst von Sachsen-Coburg, 269, 271, 295f, 303f, 318, 322
Johann Friedrich I. der Großmütige, Kurfürst von Sachsen (s.a. die unter Philipp von Hessen angeführten Schriften), 66, 69, 90f, 97, 122, 135, 151, 160, 162f, 175f, 187, 193, 226, 229, 235, 244, 246f, 252f, 265, 267, 269, 271, 279f, 282, 286, 290f, 293-297, 300f, 303, 305, 317f, 320, 322, 327f, 342, 347f, 375, 378, 382, 384, 394, 398, 402, 409, 422f, 425, 430f, 437, 448, 450, 452, 456, 484, 486-488, 491, 494-496, 507, 513
-- Johann Friedrich II. der Mittlere (Sohn), 269, 271, 295f, 303f, 318, 322
Joachim von Henneberg, 304
Johannes der Täufer, 510
Jona, Prophet, 186, 189f, 227, 233
Jonas, Justus, V 171*, XVII 348
Josaphat, König Judäas, 470
Josia, König Judäas, 224, 459, 463, 470
Josua, 224
Jud, Leo, I 55*, XVII 137, 139, 463
Judäa, s. Hiskija, Josaphat, Josia
Judas Iskariot, 65, 68, 122, 197f, 406f
Judas Makkabäus, König Judäas, VII 57*, XVII 470
Juden, s. Israel und Judäa
Jülich, s. Wilhelm V. der Reiche von Jülich-Kleve-Berg-Geldern
Julius Caesar, 187, 193
Jung, Johannes, Prädikant in Konstanz, VI 102*, XVII 412, 414, 433, 436, 481f
Juvenal, 234



Kahl am Main (Aschaffenburg, Bayern, D), 415
Kahla (Thüringen, D), 65, 67, 424, 429f
Kain, 351
Kaiser, s. Karl V., Maxentius, Maximinus Daia
Kambli, Ulrich, III 79*, XVII 115, 117, 186, 189, 270, 273, 342, 348, 425, 431, 466, 469
-- Elsbeth (Tochter), s. Haller, Johannes d.J.
Kappel am Albis (Kt. Zürich, CH) (inklusive Kappelerkriege), 97, 140f, 172, 226, 228, 317, 321, 344, 348, 375, 377, 503
Karl V., römisch-deutscher Kaiser (s.a. NN), 61-63, 65-67, 70, 74f, 81f, 90f, 93-97, 99-101, 103-105, 107-113, 116, 123-131, 133-146, 151-154, 156-164, 167, 169-171, 173-178, 181f, 184f, 187, 190, 192-194, 196-201, 203, 206, 209, 211, 215, 218f, 221, 226, 228-232, 236, 238, 240, 243f, 261-263, 265-267, 269-272, 275, 278, 282, 287-292, 295, 297f, 303-306, 309f, 315-325, 328-332, 334, 336f, 339-343, 347f, 352, 355-359, 361-365, 368, 371, 373, 375, 378, 382-385, 387-390, 392-394, 399, 401f, 404, 409, 412f, 415, 419f, 422-424, 427, 429, 441-443, 445f, 449, 453f, 466, 468, 473-479, 481f, 484, 486-488, 491, 493f, 498f, 506, 508, 513-518, 520-522, 524
-- Wahlkapitulation (Juli 1519), 238, 355, 357f, 369, 372, 383, 388, 390
-- Brief an die Eidgenossen (12. März 1546), 61f, 107, 128, 160, 163, 182, 200f, 234, 246, 248-250, 252f, 258f
-- Brief an die Eidgenossen (14. Juni 1546), 107, 141f
-- Mandat an Ravensburg (17. Juni 1546), 131
-- Schreiben an Augsburg, Nürnberg, Ulm, Straßburg (17. Juni 1546), 116
-- Ächtungsschreiben (20. Juli 1546), 342, 347f, 369, 372, 394, 396, 398, 402, 425, 430
-- Brief an die Eidgenossen (1. August 1546), 336f
Karl der Kühne von Burgund, Herzog, 123, 125, 201
Karl III. von Savoyen, Herzog, 124, 127
Kassel (D), 121, 258f, 450
Kastl (Altötting, Bayern, D), 282, 285
Katzenberg, 416f
Kaufbeuren (Bayern, D), 355, 357, 376, 380, 429, 435, 492, 497
Kaysersberg (Haut-Rhin, F), 445f
Keller (Cellarius), Michael, XV 400*, XVII 95, 98, 115, 117, 269, 272, 355, 357, 376, 379, 381, 419f, 426, 466, 469, 490f, 493, 495
Kempten (Bayern, D) (s.a. Grünenstein, Wolfgang von, Abt; Zeller, Caspar, Bürgermeister), 129, 131, 143, 146, 152, 156, 165f, 178, 181, 186, 192, 195f, 233f, 239-241, 252, 256f, 270, 274, 292, 294, 414, 429
Kessler (Ahenarius), Johannes, Chronist, 345
-- Sabbata, 345
-- David (Sohn), 345
-- Josua (Sohn), 345
Kielmann, Johannes, 440f
Kientzheim (Haut-Rhin, F), 445f
Kilchmeyer, Jodocus (Jost), III 137*, XVII 350, 456-461, 463, 470-472, 482, 519
Kilian, Abt von St. Gallen, s. Germann, Kilian
Kirchmair oder Kirchmeyer, s. Naogeorg, Thomas
Klauser, Christoph, Arzt, 354
Kleve, s. Wilhelm V. der Reiche von Jülich-Kleve-Berg-Geldern
Kniphausen, Dido von, 325
Knonau (Kt. Zürich, CH), 344
Köln (s.a. Wied, Hermann von, Erzbischof), 90f, 95, 97, 167, 169, 182, 214
Köpfel, Wolfgang, Drucker, 286
Kösching (Eichstätt, Bayern, D), 415, 481
Kolmar, s. Colmar
Konstanz (s.a. Gaisberg, Sebastian, Bürgermeister; Petershausen; NN; Weeze, Johann von, Bischof; Wollmatingen), 81, 91-97, 100, 103-106, 108, 110-116, 118f, 124, 126, 129-131, 137f, 140-145, 147, 149, 151-155, 165, 167-171, 173f, 177-179, 182f, 195-198, 202f, 205, 209f, 213, 216, 221f, 225, 229, 236-240, 242, 244f, 249, 251-256, 263f, 286, 289-292, 294, 302, 304, 306f, 309, 311, 313, 316, 320, 323, 330f, 334-337, 343, 345, 356, 361, 364-366, 368, 371, 374, 380, 384f, 391, 395, 399, 409-412, 414, 416f, 419f, 422, 432-435, 437-440, 442, 476f, 481f, 488, 502, 504, 509f, 514-518
-- Konzil von Konstanz, 64
Konzil, s. Konstanz und Trient
Koper (SLO), 64
Kopf, Hans, VII 70f*, XVII 376, 380
Krell, s. Kröl
Krems a.d. Donau (Niederösterreich, A), 280
Kreta, s. Zanettinis, Dionysius de
Kriegstein, Melchior, 358, 430
Kröl (Cröl, Crol, Krell), Niklaus, 481, 482*
Kroell von Grimmenstein, Familie, 482
Kronstadt, s. Bra%;sov
Kündig (Estange, Parcus), Jakob, 80
Kürnstaller, Ludwig (s.a. NN), 110f, 476f
Küsnacht (Kt. Zürich, CH), 456f
Kunz, Peter, V 249*, XVII 459, 464
Kyburg (Kt. Zürich, CH), s. Cham, Bernhard von; Thomann, Heinrich
Kyros II., König von Persien, 470



Laetus, s. Frölich, Georg
Landenberg, Michel von, Vogt zu Güttingen, 438
Landsberg am Lech (Bayern, D) (s.a. NN), 135f, 221, 223, 248f
Landshut (Bayern, D), 278, 282, 285, 295, 298, 303, 305f, 310, 315-316, 319, 323, 328-332, 362f
Langenmantel, Joachim, 420
Laokoon, 341, 347
Lauenburg, s. Franz I. von Sachsen-Lauenburg
Laufenburg (Baden-Württemberg, D), 341, 346
Laufen-Uhwiesen (Kt. Zürich, CH), 344
Lauginger, Felicitas, s. Hel, Konrad
Lauingen a.d. Donau (Bayern, D), 429, 484, 486f, 491, 496
Lausanne (Kt. Waadt, CH), 79, 314
Lausitz, 258-260
Lavater, Hans Rudolf, II 284*, XVII 77, 106f, 120, 159, 183f, 252, 254, 275, 278, 364, 366f, 396f, 424, 428, 438, 465, 467
-- Im Gruß, 66, 70, 88f, 99f, 147, 149, 175, 177, 224f, 266, 268, 303, 305, 315f, 383, 387, 409, 425, 431, 473, 475, 499, 501, 515, 520
-- Ludwig (Sohn), s. Lavater, Ludwig
-- Wolfgang (Sohn), 396f, 424, 428, 465, 467
Lavater, Ludwig, XV 576f*, XVII 366-368, 508-512
Lecce (Apulien, I), 413, 455f
Lech, Fluss, 91, 196, 223, 280, 295, 297, 303f, 340, 342, 491, 494
Lechfeld, 515, 521
Lehel, Hieronymus, 290
Leipzig, 429, 522-524
Lening, Johannes (Pseud. Neobulus, Huldrichus), IV 151*, XVII 71-73, 74, 98, 405-408
-- Aphorismen (1532/33), 406f
-- Dialogus (1541), 73
-- Gründlicher Bericht (1530), 71, 73, 406f
Lenk, Simprecht, 493
Lepontiner (Leopontii), 171*, 260
Lepusculus (Häslin), Sebastian, V 312*, XVII 201, 240, 244, 265, 515, 519
-- Deploratio (1546), 201, 240, 244
-- Pasquill (1546), 200f, 265f, 268
Leutkirch im Allgäu (Ravensburg, Baden-Württemberg, D), 328, 330, 412, 414, 433, 436
Leuven (Löwen, Louvain; B), 361
-- Löwener Artikel (1544), 135f
Limmat, Fluss, 81
Lindau (Bayern, D), 113f, 137f, 143, 146, 152, 154, 156, 158, 195f, 274f, 329, 341, 344, 361, 374, 380, 411f, 419f, 440f, 469, 482
Lindauer, Bernhard, XIV 254f*, XVII 90, 376, 380
Linz (A), 230
Lithopolitanus, s. Piscatorius, Johannes
Livland, 252, 256
Lochner, Anna, s. Frölich, Georg
Löuw (Leu), Johannes, Prädikant, 457
Löwen, s. Leuven
Lombardei (I), 151
London, 235, 361
Lorraine, s. Lothringen
Lothringen, 491, 496
Louvain, s. Leuven
Lübeck (D), 229, 252, 255f
Lübegger, [...], s. Schuler, Gervasius d.Ä.
Lüneburg, s. Erich II., Franz und Heinrich d.J., Herzöge von Braunschweig
Lüthi, Heinrich, I 245*, XVII 221f, 457
Lufft, Hans, 67
Lugano (Lauis, Lowerts; CH), 151, 177, 179
Luka nad Jihlavou (Jihlava, CZ), 281, 284
Lund (S), 92f, 95, 118, 147
Lusitania, s. Portugal
Luther, Martin, 71f, 74f, 122, 333f, 366f, 406f, 412f, 425, 430, 459, 462f, 509f
-- Kurtz bekentnis (1544), 71f, 407
-- Vier Predigten (1546), 333f
-- Vormanung (1546), 334
-- Warnunge (1546), 334
-- Zwelfften capitel Danielis (1546), 334
-- Zwo schöne Predigt (1546), 333
Luxemburg, 341, 345
Luzern (CH) (s.a. NN; Schweiz, V, VII und IX Orte), 124, 126, 135f, 221, 248, 362f, 456f
Lycosthenes, s. Wolfhart
Lyon (F), 478f



Madruzzo, Cristoforo, Bischof von Trient, Administrator von Brixen, XIV 63f*, XVII 142f
Mähren, 279-281, 283f, 352f, 399, 401
Mäußli, s. Musculus
Mag, Hans, Richter, 62
Magdeburg (D), 252, 256
Mailand (Milano; I) (s.a. Gonzaga, Ferrante I., Statthalter; NN), 91, 137, 139-141, 151, 170f, 177, 179, 181, 184, 236, 238, 240, 245, 287f, 484
Main, Fluss, 370f, 384, 412, 415
Mainardi, Agostino, XV 589*, XVII 314
Mainau, Insel, 85
Mainz (s.a. Heusenstamm, Sebastian von, Erzbischof; Mainz-Kastel), 83, 289f, 324f, 328f, 345, 370, 392f, 405
Mainz-Kastel (Mainz, D), 328f, 384
Maior, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Malans (Kt. Graubünden, CH), 414
Mameranus, Nicolaus
-- Catalogus rebellium (1550), 271f, 290, 300, 304, 322, 378
-- Exercitus Caroli V. (1550), 109, 127, 328
-- Heerzug (1548), 385
Marbach, Johannes, XV 220*, XVII 103-105, 366f, 509-512
Marburg, 110, 122, 191, 244, 286, 428f, 466f, 522f
Maria, 447
Maria von Österreich, s. Wilhelm V. der Reiche
Maria von Ungarn, Statthalterin der Niederlande (Schwester Karls V.), XII 115*, XVII 136
Mariano, Piero, s. Vermigli, Peter Martyr
Markdorf (Bodensee, Baden-Württemberg, D), 266, 268
Marmels, Hans von, Herr zu Razüns, 151, 483
Martelli, Braccio, Bischof von Fiesole, 61, 64
Martyr, Peter, s. Vermigli, Peter Martyr
Marxheim (Donau-Ries, Bayern, D), 274, 277
Maulbronn (Baden-Württemberg, D), 132
Maurer, Georg, Stadtschreiber Memmingens, XIII 161f*, XVII 384
Maxentius, römischer Kaiser, 124, 126
Maximinus Daia, römischer Kaiser, 124, 126
Mayer, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Mazedonien, s. Comneno, Aranito
Mechelen (Antwerpen, B) (s.a. Beschreibung; Copey eines brieffs; Von dem erschröcklichen), 355f, 364f, 369, 371, 373, 388f, 396, 398, 412f, 455
Meckart (Möckart), Johann, XV 693*, XVII 269, 272, 274, 276-278, 305, 379
Medici, Gian Giacomo de', Graf von Musso, V 162f*, XVII 109, 124, 127, 178, 181, 383, 387
Meersburg (Baden-Württemberg, D) (s.a. NN), 153, 158, 266, 268, 433, 438-440
Megander (Großmann), Kaspar, I 214f*, XVII 463
Meinrad (Meynrat), Michael, Zürcher Wirt, 105, 106*
Meißen (Sachsen, D), 406f
Melanchthon, Philipp (s.a. Luther, Warnunge), V 335*, XVII 65, 68, 72, 84, 87, 104, 334, 342, 348, 361, 369, 372, 374, 390, 406, 408, 428, 430
-- Ad Oecolampadium (1529), 406, 408
-- Ursachen warumb die Kirchen (1546), 342, 348, 369, 372, 388, 390
Melander (Schwarzmann), Dionysius d.Ä., IV 108*, XVII 71f, 405-408
Mellingen, Bernhard von, 252, 255
Mellis (Fries), Augustin, XV 227*, XVII 381
Melsungen (Schwalm-Eder-Kreis, Hessen, D), 405, 408
Memmingen (Bayern, D) (s.a. Funk, Balthasar, Bürgermeister; NN), 130, 132, 137, 139, 143, 146, 239, 241, 270, 274, 290, 359f, 384, 515, 521
Mergentheim, s. Bad Mergentheim
Meusel, s. Musculus
Meyer (gen. Motzbeck), Johann, Stadtschreiber Straßburgs, 73, 76, 98
Meyer (Agricola), Lorenz, II 258*, XIV 236*, XVII 417, 442f, 481f, 490, 492, 497
Meyer, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Meyer zum Pfeil, Adelberg, I 221*, XVI 123*, XVII 125
Meyer zum Pfeil, Bernhard (Bruder Adelbergs), II 282*, XVII 125, 324, 326, 392f
Milano, s. Mailand
Milchling, s. Schutzbar, Wolfgang
Miltenberg (Bayern, D), 415
Minden (Nordrhein-Westfalen, D) (s.a. Waldeck, Franz von, Bischof), 252, 256
Minerva, 460
Moabiter, 238
Möckart, Johann, s. Meckart, Johann
Mömpelgard, s. Montbéliard
Mörikofer, Eustachius, XVI 118*, XVII 90
Moller, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Montanus, s. Schmid, Johannes, aus Bergheim
Montbéliard (Mömpelgard; Doubs, F), s. Christoph und Georg, Grafen; NN
Montigny-Montfort (Côte d'Or, F), 61, 63
Morelet du Museau, Antoine de, IV 32*, XVII 291, 392-394, 498, 500, 502f, 515, 519
Moritz, Her\zog und Kur\fürst von Sachsen, XI 132*, XVII 65f, 68f, 90f, 101, 129, 131, 133f, 160, 162, 164, 199f, 226, 229, 255f, 258f, 328f, 392, 395, 428, 431, 437, 450
-- Agnes von Hessen (Gattin), 68
Moses, 266, 268, 303, 305
Mouchet de Poligny, Jean, 61f, 140-142, 169, 171, 174, 317-319
Mühldorf am Inn (Bayern, D), 278
Mühltroff (Vogtlandkreis, Sachsen, D), 429
Mülhausen, s. Mulhouse
Mülinen zu Wildenstein, Hans Ludwig IV. von, 233f
-- Bärenfels, Ursula von (Gattin), 234
Müllenheim, Heinrich von, 133f, 149, 171, 174, 178, 183, 289, 291
Müller gen. Maier, Nikolaus, XI 185*, XVII 424, 428
München, 187, 193, 219, 310, 328, 330
Münchenstein (Kt. Baselland, CH), 519
Münster i. W. (s.a. Waldeck, Franz von, Bischof), 282, 286
Münster, Sebastian, VI 487*, XVII 83, 85f
-- Selber, Anna (Gattin), 86
Münsterlingen (Kt. Thurgau, CH) (s.a. Trösch, Martin, Vogt), 414, 433, 439
Müsli(n), s. Musculus
Mulhouse (Mülhausen; Haut-Rhin, F), 324, 326, 414
Musculus (Mäußli, Meusel, Müsli), Wolfgang, IV 101f*, XIV 173*, XVII 65, 67, 115, 117, 274-276, 278, 376, 379, 381, 424-426, 430f, 490, 492f, 498
-- Comm. in Matth. (1544/48), 65, 67
Musen, die, 70
Musso (Como, I), s. Medici, Gian Giacomo de', Graf von
Musso, Cornelio, Bischof von Bitonto, 61, 64
Mutz (Mutius), s. Hugwald, Ulrich
Myconius, Oswald (s.a. NN), I 226*, XVII 61-65, 80, 108-110, 123-127, 133f, 135-137, 160-164, 181, 199-201, 218-220, 220-223, 233-236, 239, 246f, 247-250, 258-261, 262f, 285, 288-291, 324-327, 360, 362f, 380, 389, 392-395, 402f, 416-418, 422f, 455f, 478f, 490, 512f, 514, 521f
-- Trostlich ußlegung (1546), 422f
-- Jakob [...] (Pflegesohn), 223



Näf, Agathe, s. Hochholzer, Christian
Nagel von Königsbach, Katharina, s. Rei\schach, Ludwig von
Nancy (Meurthe-et-Moselle, F), 125
Naogeorg (Kirchmeyer; Spitzname: Heubelschmeisser; Pseud.: Neubauer und Johannes Hecalius), Thomas, 65, 67, 357, 424-426, 429f*, 466, 469, 484, 486-488, 491, 495-497
-- Artikel (1546), 484, 488
-- Pammachius (1538), 65, 67, 484, 486
-- Hinzenhauser, Katharina oder Margaretha (Gattin), 484, 487, 491, 496
-- Elisabeth (Tochter), 484, 487
-- Sabina (Tochter), 484, 487
Naves, Johann von (Naves de Messancy, Jean), XIII 177f*, XVII 152, 154, 178, 180
Neapel (s.a. Álvarez de Toledo, Vizekönig), 142f, 260, 412f, 455f
Neckarsulm (Baden-Württemberg, D), 445-447
Neideck, Wilhelm von, 152, 157
Neobulus, Huldrichus, s. Lening, Johannes
Neubauer, s. Naogeorg
Neuburg a.d. Donau (Bayern, D) (s.a. Feldkirchen), 62, 338, 425, 431, 449, 454, 484, 487, 489f, 493, 506f, 512f, 520
Neuburg a.d. Kammel (Günzburg, Bayern, D), 426
Neuchâtel (Neuenburg; CH), 79
Neumarkt i.d. Oberpfalz (Bayern, D), 415
Neunkirchen (Miltenberg, Bayern, D), 415
Neustadt a.d. Donau (D), 356, 363, 368-370
Niederlande (s.a. Belgien; Holland; Maria von Ungarn, Statthalterin; Seeland), 65, 67, 91, 160, 162, 199f, 218f, 226, 229, 240, 242f, 248f, 252, 256, 258f, 325, 341, 345, 352-355, 364f, 369, 371, 373, 375, 378, 382, 384, 389, 396f, 404, 409f, 412f, 416f, 419, 421-424, 429, 441f, 466f, 469, 478f, 484, 486, 506, 522, 524
NN
-- Adliger: 61, 63, 199f (Basels); 269, 271 (Braunschweigs); 61-63 (Burgunds)
-- Beamter: 252 (Braunschweigs); 186, 192 (Denklingens); 62 (Fürstenbergs, Wilhelm); 152, 157, 165f (kaiserlicher)
-- Bote, Briefbote, Gesandter: 88, 90f, 103, 113, 141, 187, 194, 354f, 375, 379, 382f, 416-419, 424f, 466, 469, 485, 488, 491, 496 (Augsburgs); 98f, 209f, 218f (Basels); 78 (Biels); 129, 264, 292, 369, 371, 443f, 476, 478, 488f, 502, 504 (Blarers, Ambrosius); 251, 253, 465f (Bullingers); 141 (Burgunds); 151 (Churs); 165, 167 (eidgenössischer); 445-447 (Georgs von Württemberg); 392, 394 (kaiserlicher); 103f, 106, 112, 115, 143, 209, 211, 216, 236-238 (Konstanz'); 476f (Kürnstallers); 135f (Landsbergs am Lech); 124, 135f (Luzerns); 422f (Myconius'); 202f (St. Gallens); 110, 112 (Ulms); 359f (Schulers); 317, 319 (Zürichs); 221f
-- Briefschreiber: 422f (an Episcopius); 61, 63 (aus Italien); 402 (an Myconius); 424, 427 (Zollers, Hans Wilpert d.J.)
-- Bürger, Bewohner: 147f, 226, 252, 255, 275, 278, 375f, 515, 520 (Augsburgs); 133 (Basels); 375, 377 (Berns); 140 (Churs); 197 (Colmars); 234f, 248, 250, 353, 399, 401 (Englands); 392f (Frankreichs); 375, 377 (Glarus'); 483f (Graubündens); 402, 488f (Italiens); 209, 211, 433, 440 (Konstanz'); 236 (Mailands); 433, 440 (Meersburgs); 515, 521 (Memmingens); 234f (Mömpelgards); 514, 517 (Porrentruys); 375, 377 (St. Gallens); 375, 377 (Schwyz'); 488f, 494f (Spaniens); 509, 511 (Straßburgs); 375, 377 (Toggenburgs); 118f (Unterwaldens); 375, 377 (Uris); 478f (Vorderösterreichs); 404 (Worms'); 281, 284 (Znaims); 375, 377, 523f (Zürichs); 375, 377 (Zuger)
-- Diener: 233f (Reischachs, Ludwig von); 240, 242 (Herbrots, Jakob)
-- Drucker, Buchhändler: 416, 418 (französischer)
-- Familienangehörige: 342, 348 (Hallers, Johannes d.J.); 269, 272 (Kellers); s.a. Bosshart; Frölich, Georg; Hallwyl; Herrliberger; Piscatorius; Myconius; Serin; Ziegler
-- Fuhrmann: 199-201 (Basels?)
-- Gattinnen und Witwen: s. Frey, Johann Leopold; Herrliberger, Heinrich
-- Geistliche, Pfarrer, Priester: 186, 189 (Augsburgs); 481f (Konstanz'); 209, 211 (Überlingens)
-- Gelehrte: 109f (Zürichs)
-- Jude, Jüdin: 269, 272, 433, 440
-- Kaufleute: 61f (Burgunds)
-- Metzger: 103f (Konstanz')
-- Mönche, Ordensbrüder: 275, 278, 324, 327
-- Söldner, Hauptleute: 133 (aus Basel); 375, 378, 387 (kaiserliche); 375, 379, 383, 387, 465, 467 (Schmalkaldische)
-- Student: 109f (Zürichs)
-- Trompeter der Schmalkaldener: 317, 319, 323
Nördlingen (Bayern, D), 90f, 387, 399, 450, 466, 468
Nördlinger Ries, 255
Nordsee, 226, 229
Nürnberg, 81f, 90f, 100-102, 116, 135, 152, 156f, 160, 164, 178, 181, 199f, 207-209, 212, 216f, 227, 231, 244, 262f, 273, 289, 293, 310, 327-329, 331, 334, 364f, 369, 372f, 391, 396f, 424, 428f, 466, 468, 482, 489, 518
Nüwe zytung der yetzigen kriegslöuffenhalb (1546), 171



Obergen, Christoph von, 252, 255
Oberhofen (Kt. Thurgau), 414
Ochino, Bernardino, XIII 135f*, XVII 115, 117, 379, 490, 490, 493
-- Gesprech des Teütschen Lands (1546), 369, 372, 388, 390
Ochsenhausen (Biberach, Baden-Württemberg, D), 376, 380
Odenwald, Gebirge, 447
Oekolampad, Johannes, I 197*, XVII 71-73, 403f, 406-408
-- Ad Colossenses (1546), 403f
-- Quid de Eucharistia (1530), 71f, 406-408
Österreich (inklusive Vorderösterreich) (s.a. Ferdinand I., NN), 83, 85, 160-162, 248f, 253, 257, 306, 310f, 325f, 341, 346, 478f, 513, 517
Ofen, s. Buda
Oggenfuß, Meinrat, 279, 280*, 281, 283, 352f, 375, 377, 399, 401, 425, 469
Opisander, s. Hindermann, Heinrich
Oporin, Johannes, III 67*, XVII 273, 361
Oppenheim (Rheinland-Pfalz, D), 345, 354f
Optát, Beneš, 281, 284*
Orte, s. Schweiz
Ortenberg (Schwarzwald, D), 61, 63
Osiander, Andreas, II 198*, XVII 178, 181
-- Coniecturae (1544), 270, 273
Osnabrück (Niedersachsen, D), s. Waldeck, Franz von, Bischof
Ostheim (Haut-Rhin, F), 445
Ostsee, 252, 256
Othmar, Valentin, 382
Ottheinrich von Pfalz-Neuburg (Neffe Friedrichs II. von der Pfalz), IV 66*, XVII 491, 493, 512f



Palästina, s. Israel und Judäa
Panizzone, Giovanni Domenico, XIV 386*, XVII 287f
Pannonien, s. Ungarn
Pantaleon, Heinrich, 86
-- Philargirus (1546), 84, 86
Papst, s. Gregor der Große, Paul III.
Parcus, s. Kündig, Jakob
Paris, Prinz von Troja, 346
Paris (F), 125
Passau (Bayern, D), 362f
Paul III. (Farnese, Alessandro), Papst, 61f, 64f, 74f, 93, 95f, 142-147, 150, 154, 167, 169-171, 174, 184f, 187, 193, 209f, 220f, 223, 226, 228, 230, 233f, 247f, 262, 271, 287-289, 291-293, 303-306, 310, 315, 321, 334f, 339, 348, 369, 371, 373, 375, 378, 383-385, 388, 390, 393, 395, 409f, 412f, 425, 430, 433, 437, 443-447, 455f, 475, 482, 498-500, 507, 518
-- Brief an die eidgenössischen Bischöfe und Äbte (11. April 1546), 221
-- Bündnis mit dem Kaiser (26. Juni 1546), 146, 288, 334, 339, 383, 385
-- Breve an die Eidgenossenschaft (3. Juli 1546), 146, 221, 248, 339
-- Bulle (15. Juli 1546), 143, 146, 163, 248f, 288, 369, 373
Paullus, Lucius Aemilius, 383, 386
Paulus, Apostel, 80, 84, 87, 128, 148, 187, 333, 404, 461
Pausa-Mühltroff, s. Mühltroff
Pellikan, Konrad, I 201f*, XVII 281, 284, 335, 441, 524
-- Im Gruß, 160, 164, 261f, 281, 284, 369, 371, 376, 381, 416, 418, 466, 469, 478f, 523f
Pernštejna (Pernstein), Jan z, 281, 284*
Perrenot, Nicolas, Herr von Granvelle, X 198*, XVII 129, 131, 152, 154, 178, 180
Petershausen (Konstanz, Baden-Württemberg, D), 517
Pettendorf (Regensburg, Bayern, D), 487
Pettenhofen (Oberbayern, Bayern, D), 431, 451
Petreius, Johannes, 273
Petri, Adam, II 92*, XVII 86
-- Selber, Anna (Witwe), s. Münster, Sebastian
-- Heinrich (Sohn), s. Petri, Heinrich
-- Samuel (Sohn), 83, 86
Petri, Heinrich, XI 156*, XVII 133
Petrus, Apostel, 122, 128, 148, 187
Peutinger, Claudius Pius, XV 191*, XVII 440-442
-- Kinder, 440f
Peyer, Martin d.J., VIII 230f*, XVII 288f
Pfalz, s. Friedrich II., Kurfürst; Ottheinrich, Pfalzgraf
Pfalz-Neuburg, s. Ottheinrich
Pflug, Julius, XI 172f*, XVII 110
-- Vergleichsformel (1546), 110
Pharao, 123f, 133f
Philipp I. von Braunschweig-Grubenhagen, 271, 303f, 318, 322
-- Albert (Sohn), 271, 304
-- Ernst (Sohn), 271, 296, 301, 303f
-- Johann (Sohn), 271, 304
-- Wolfgang (Sohn), 271, 304
Philipp I. der Großmütige, Landgraf von Hessen, II 181*, XVII 61, 65f, 68f, 71-73, 74-76, 90f, 97-99, 109f, 119-121, 121-123, 133-137, 139, 143f, 147f, 150, 152, 154, 160, 162, 175f, 178, 182, 186f, 190, 193, 200f, 207-210, 212f, 215-219, 224, 226-230, 234f, 240, 243-246, 248f, 251-255, 257-259, 264-269, 271, 274, 276, 279f, 282, 286, 289f, 293-299, 303-305, 317f, 320-323, 325, 327-329, 342, 346, 348, 355f, 364f, 371, 375, 378f, 382, 384, 392-394, 398f, 402, 406f, 408f, 422f, 425, 428, 430, 435, 437, 448-454, 455f, 465, 467, 476f, 484-486, 491, 494f, 498-501, 506f, 513-515, 518, 520f, 523f
-- Brief an die Eidgenossen (4. Juli 1546), 240, 244, 253
-- Schreiben an die Römisch Keyserlich Majestat (4. Juli 1546), 244, 279, 286, 295, 297
-- Briefe an Herzog Wilhelm von Bayern (Anfang August 1546), 293, 298, 309
-- Verwahrungsschrift (11. August 1546), 317, 319f, 342, 347, 392, 394, 396, 398
-- Warnung betreffend die Vergiftung der Brunnen (30. August 1546), 425, 430, 437
-- Agnes (Tochter), s. Moritz von Sachsen
Philister, 137f, 238
Picardie (F), 221f
Piemont (I), 61, 63, 236, 238
Pincier, Johannes, XIV 179f*, XVII 523f
Piscatorius (Fischer, Lithopolitanus), Johannes, aus Stein am Rhein, XIII 29*, XVII 282, 285f, 305, 399f
-- [...] (Sohn), 282, 286
Plato (Plate), [...] von, 317, 319, 342, 347, 392, 394
Platter, Felix, 80, 222f
Plautus, 523
Plieningen, Hans Sigmund von, 177-179, 182
Podigkofer, Jörg, 493
Pöttmes (Aichach-Friedberg, Bayern, D), 319, 494
Pollweil, Nikolaus von, 517
Porrentruy (Kt. Jura, CH) (s.a. NN), 514, 517
Portugal (s.a. Johann III., König), 95f, 104
Prag, 412, 415
Preußen (s.a. Albrecht von Preußen, Herzog; Deutscher Orden), 229, 385
Prieto, Juan, 62, 65, 67, 130, 132, 137, 139, 162
Pruntrut, s. Porrentruy
Publilius Syrus, 86
Pythagoras, 406f



Radolfzell am Bodensee (Baden-Württemberg, D), 517
Rahn, Heinrich, III 233*, XVII 349, 351, 473, 475
-- Klein-Anna (Tochter), s. Frölich, Wilhelm
Rain am Lech (Donau-Ries, Bayern, D), 253, 257, 295-297, 303f, 315, 317, 319, 339f, 342, 427
Ramp, Johannes, 376, 380
Ramsen (Kt. Schaffhausen, CH) (s.a. Schweiz, IV protestantische Orte; Schmid, Felix, Obervogt), 89
Rappenstein, Andreas, II 128*, XVII 456-460, 471f
Rapperswil (Kt. St. Gallen, CH), 169, 175, 177f, 203, 214-217, 225, 227, 243
Ravensburg (Baden-Württemberg, D), 81f, 103, 105f, 131, 239-242, 292, 294
Reckerode, Georg von, 143f
Redwitz, Weigand von, Bischof von Bamberg, 66, 69, 129, 131, 209, 212, 216f, 252, 257, 466f
Regensburg (D), 62, 65f, 68, 82, 90f, 99-101, 116, 129f, 132, 134, 136, 139, 141, 152, 154, 157, 162, 175f, 187, 192f, 199f, 226, 229-231, 242f, 269, 272, 275, 278, 282, 287, 290, 292, 294f, 298, 303, 305f, 310, 315-317, 319, 324, 326, 328-330, 337, 340-343, 347f, 352-356, 362f, 378, 392f, 429, 466-468, 487, 491, 494f, 516
-- Reichstag (1546), 65f, 68f, 80-82, 89-91, 99f, 129-134, 137, 139, 152, 154, 157, 162, 187, 192, 199f, 230, 243, 282, 286
-- Zweites Religionsgespräch (1546), 67
-- Regensburger Vertrag mit Bayern (Juni 1546), 101
Rehlinger, Familie, 435
Rehlinger, Wolfgang, VII 163*, XIV 59*, XVII 306-308
Reichenau, Insel, 93f
Reichenweier, s. Riquewihr
Reichertshofen (Pfaffenhofen an der Ilm, Bayern, D), 343
Reinhart, Jakob, 341, 344*, 492, 497, 504
Reischach, Elisabeth von, 234
-- Hans Ludwig (Sohn), s. Mülinen zu Wildenstein, Hans Ludwig IV.
Reischach, Ludwig von (s.a. NN), XII 118*, XVII 108f, 126, 233f, 246
-- Nagel von Königsbach, Katharina (Gattin), 234
Renato, Camillo, XII 242*, XVII 314
Renner, [...] (Bruder von Johann Felix), 341, 344
Renner, Johann Felix, XIV 391*, XVII 341, 344
Reublin, Wilhelm, V 316*, XVII 280-282, 284, 352f
Reutlingen (Baden-Württemberg, D), 164, 282, 285, 400
Rhau, Melchior, 383, 385, 448, 451
Rhein, Fluss, Rheintal, 126, 158, 171, 246, 251, 315f, 324f, 328f, 341, 345, 352-355, 362-365, 369f, 382, 384, 392f, 396-398, 404f, 415, 419, 421
Rheinfelden (Baden-Württemberg, D), 341, 346
Rheinland, rheinischer Adel, 81f, 105, 107, 111f, 123, 126, 136, 143, 145, 154, 160-162, 196, 289f
Rhone, Fluss, 171
Richmut, Heinrich, 397
Richterswil (Kt. Zürich, CH), 376, 380
Rickenbach (Kt. Baselland, CH), 414
Rickenbach (Kt. Thurgau, CH), 414
Rickenbach (Kt. Zürich, CH), 414
Riedenburg (Bayern, D), 415
Riedlingen (Biberach, Baden-Württemberg, D), 129, 131, 137f
Rihel, Wendel(in), 248
Rinacher, Bernhard, 125
Riquewihr (Reichenweier; Haut-Rhin, F), 207f, 277, 393, 445, 447
Ritter, Erasmus, II 27*, XVII 349f, 457, 471f
Ritter, Veit, 493
Rötteln, Herrschaft (Baden-Württemberg, D), 404f
Rom (inklusive Römisches Reich und Vatikan) (s.a. Kaiser, Papst), 61f, 143f, 178, 180, 337, 369, 371, 443f, 473, 475
Rordorf, Jakob, V 190*, XVII 275, 279, 294-301
Rosin, Albert, 169, 171, 174, 210, 221, 262, 339
Roskilde (DK), 92f
Rossem (Rossum), Martin von, 324-326, 334, 392f, 396f, 466, 469
Roßhaupten (Ostallgäu, Bayern, D), 191
Rostock, 252, 256
Rothenburg ob der Tauber (Bayern, D), 422f, 477
Rubikon, Fluss, 303f
Rümlang, [...] von (Onkel Eberhards), 456, 458
Rümlang, Eberhard von, VII 319*, XVII 456-458, 470
Rümlingen (Kt. Baselland, CH), 445
Rüttimann (Rüttimann), Familie, 171f, 175, 341, 344
Rüttimann, Hans, 175, 344
Ruf, Jakob, XIV 345*, XVII 81f, 128f, 186, 188f, 302, 312f, 336-338, 364, 368f, 371, 389
-- Schenkli, Kleophe (Gattin), 189
-- Kalender (1545), 197, 344
Ruffino, Aurelio, 378, 392, 394
Ruman (Romanus, Rauman), Thoman (Hans), 417f*, 442f, 481f, 490, 492
Rych, Hans, 167, 169, 171f, 175, 177f, 180, 182, 202f, 209-211, 214-216, 224-227, 243
Ryhiner, Heinrich, Stadtschreiber Basels, 61f, 73, 76, 98f, 392, 394



Sachsen (s.a. Johann Ernst, Johann Friedrich I., Moritz, Herzöge bzw. Kurfürst), 95, 97, 121f, 134, 143f, 152, 154, 167, 169, 226, 229, 295f, 299f, 406f, 523
Säckingen (Baden-Württemberg, D), 341, 346
Sailer, Hieronymus, 195*-197, 274-276, 374, 469, 484f
Sailer, Peter, 196
-- Vogler, Margret (Gattin), 196
Salem (Linzgau, Baden-Württemberg, D), 210, 213-216, 233f, 258f
Sanfelice, Giovanni Tommaso, Bischof von Cava de' Tirreni, 314
Sankt Gallen (CH) (s.a. Blarer von Wartensee, Diethelm, Abt; NN), 74, 76, 173, 183, 195, 202f, 221, 224, 251, 323, 327, 329, 333f, 361, 364f, 372, 374, 482
Saphira, 178, 181
Sargans (Kt. St. Gallen, CH), 126
Saul, König Israels, 137f, 236, 238
Savoyen (s.a. Karl III. von Savoyen, Herzog), 63
Schaffhausen (CH) (s.a. Schweiz, IV Orte; Ziegler, Hans, Bürgermeister), 95-97, 224, 269, 271, 288f, 509, 511
Schankwitz, Marcell Dietrich von, 191f
Schaumburg, Grafschaft (D), s. Adolf III. von Schaumburg
Schellenberger, Dietburg, s. Schöner, Hans
Schenkli, Kleophe, s. Ruf, Jakob
Schertlin von Burtenbach, Sebastian, 66, 70, 90f, 101f, 143, 175f, 180, 186f, 191f, 196, 200f, 209, 211f, 221, 223, 225f, 228f, 233f, 239-241, 245f, 248, 250, 272, 274f, 277f, 320, 331, 339-341, 347, 356, 360, 375, 377-379, 383-385, 387, 420, 451, 465-468, 491, 494f
Scheuerschloss, Daniel, 357
Schlatter, Michael, I 246*, XVII 77, 79
Schlesien, 258f
Schleswig (D) (s.a. Adolf und Johann d.Ä., Herzöge), 73
Schlosser, Melchior, 250, 333
Schlosser, Wernli, 95-97
Schmalkaldischer Bund, s. Frankfurt und Worms
Schmalkaldischer Krieg, Publikationen zum, s. Beschreibung; Birck; Karl V.; Nüwe zy\tung; Ochino; Paul III.; Philipp von Hessen; Schradin; Ursprung unnd ursach; Verzeichnuß der rüstung
Schmid, Brida, 84, 87
Schmid (Fabritius), Erasmus, I 241*, XVII 89f
Schmid, Felix (Bruder von Erasmus), Obervogt Ramsens, 89f
Schmid, Felix, Bürgermeister Zürichs, III 249*, XVII 172, 276
-- Andreas (Sohn), III 249*, XVII 274, 276
-- Agnes (Tochter), s. Zoller, Hans Wilpert d.Ä.
Schmid, Johannes (Bruder von Erasmus), 90
Schmid (Fabritius Montanus), Johannes, aus Bergheim, XIV 243*, XVII 428f*, 523
Schnell (Velocianus), Johannes, 412, 414*, 433, 436, 481f
Schnider, Galli, 341, 344
Schnyder, Jakob, 376, 380
Schölli, Blasius, 218, 220
Schöner, Hans, 306, 307*, 308, 312, 335f, 364, 369, 373, 388, 390, 412f, 481, 483, 488f, 491, 497, 502, 504, 515, 520
-- Warhafftige anzaigung (1543), 306, 308
-- Schellenberger, Dietburg (Gattin), 306, 308
-- Anna (Tochter), 306, 308
-- Maria (Tochter), 306, 308
Schöner, Sabina (Schwester von Hans), 481, 483*, 489, 502, 504, 515, 520
Schöningen (Helmstedt, Niedersachsen), 252, 255
Scholasticus, s. Schuler
Schradin, Johannes, VII 251f*
-- Warhaffte meldung (1546), 282, 285, 399f
Schriber, Barbara, s. Winzürn, Thomas
Schrot, Martin (Michael) (s.a. Ursprung unnd ursach), 310f, 382
Schutzbar (gen. Milchling), Wolfgang, 447
Schuler (Scholasticus), Gervasius d.Ä. (s.a. NN), I 193*, XVII 359f
-- Lübegger, [...] (Gattin), 359
Schultheß, Marx, 151, 170f, 177, 179
Schuttern (Ortenaukreis, Baden-Württemberg, D) (s.a. Garb, Rudolf, Abt), 324, 327
Schwaben (D), 81f, 85, 94, 99f, 106, 108f, 131, 135f, 147f, 160, 162, 175f, 249, 282, 286, 306, 311, 317, 320, 455, 476f
Schwäbisch Hall (Baden-Württemberg, D), 422f
Schwarz, Johann Walthard, Prädikant, 505
Schwarz, Walthart, 502, 505
Schwarzmann, s. Melander
Schweden, 333
Schweiz, Eidgenossenschaft, Helvetien (s.a. NN)
-- III Orte (Schwyz, Unterwalden, Uri), 153, 158, 388, 390
-- IV protestantische Städte oder Orte (Basel, Bern, Schaffhausen, Zürich), 75, 93, 110f, 170, 173, 224, 234f, 246f, 251f, 254, 264f, 269-271, 274, 277, 305, 315, 326, 332f, 337, 339, 346, 355, 357, 362, 371, 388, 390-392, 396-399, 401, 483, 498-503, 506-508, 513
-- V katholische Orte oder Innere Orte (Uri, Schwyz, Unterwalden, Luzern, Zug), 93, 95-97, 103, 106f, 110, 124, 126, 141, 147, 150, 154, 170, 173, 200f, 234, 246, 259f, 269-271, 274, 289, 291, 324, 326, 341, 345, 355, 357, 362, 375, 391, 393, 395f, 498-500, 502f, 515, 519
-- VII Orte (Uri, Schwyz, Unterwalden, Luzern, Zug, Freiburg und Solothurn), 183f, 218, 220, 269f, 273, 375, 377
-- IX Orte (Appenzell, Freiburg, Glarus, Luzern, Schwyz, Solothurn, Unterwalden, Uri und Zug), 167f, 170, 173, 177, 179, 182, 209, 212, 222, 224f, 254, 269-271, 305, 315, 326, 335, 337, 373, 383, 387, 498, 500, 515
-- Söldner im Schmalkaldischen Krieg, 101, 137f, 152, 154, 156, 158, 160-162, 164-166, 170f, 173-175, 177-179, 183-186, 190, 202-206, 209, 212, 218f, 221f, 224f, 239-241, 245, 252, 262-264, 270, 274, 290, 296f, 300, 312f, 325f, 336, 352f, 356, 358-360, 362-364, 368-371, 373, 386-388, 391, 396-399, 401, 419, 421, 424, 427, 465-467, 484-486, 492, 497, 502-505, 515, 519
Schwenckfeld, Kaspar von (s.a. Coccius, Verlegung), IV 34*, XVII 82, 357
Schwendi, Lazarus, 115f, 135, 429
Schweninger, Karl, 428, 523
Schweri, Konrad, 515, 521
Schwyz (CH) (s.a. NN; Schweiz, III, V, VII und IX Orte), 93, 118f
Schwyzer, Rudolf, XIII 291*, XVII 376, 380
-- Rudolf d.J. (Sohn), 376, 380, 417, 442f, 481f, 490, 492
Seeland, 226, 229
Selber, Anna, s. Münster, Sebastian
Sepinus, s. Im Haag
Serin (Sörin, Soer), Leonhard, XV 455*, XVII 281-287, 352-354, 399-401
-- [...] (Mutter), 282, 285
Sill, Fluss, 278
Simler, Johann Jakob, 153, 155f, 158, 163, 239, 303, 354, 432
Simler, Josias (s.a. Stucki, Johann Wilhelm), II 240*, XVII 83-88
-- Vita Gesneri (1566), 126
Sinon, 341, 347
Sion (Sitten; Kt. Wallis, CH), 221
Sizilien (s.a. Gonzaga, Ferrante I., Vizekönig), 455
Sleidanus, Johannes, XI 88f*, XVII 63f
-- De statu religionis (1555), 248
Slowenien, s. Istrien
Soer, Sörin, s. Serin
Solothurn (CH) (s.a. Schweiz, VII und IX Orte), 259f, 341, 346f, 351
Sonthofen (Oberallgäu, Bayern, D), 412, 414, 433, 436
Spangenberg (Schwalm-Eder-Kreis, Hessen, D), 71, 73
Spanien (s.a. Karl V. und Philipp, Könige; NN), 65, 67, 95f, 149f, 91, 118, 135, 140-143, 161f, 170f, 178, 181, 187, 193, 200, 209, 211, 227, 232, 243, 249, 253, 257, 269, 272, 275, 289f, 295, 298, 330-332, 339f, 343, 356, 360f, 365, 369f, 375, 378f, 382-384, 387, 392f, 425, 431, 442, 444, 448-452, 488f, 491, 499, 501, 506, 515, 520
Specklin, Veit Rudolf, 381
Speyer (D), 69, 74f, 392, 395
Stäfa (Kt. Zürich, CH), 380
Stammheim (Kt. Zürich, CH), 429
Stampfer, Hans Jakob, VI 412*, XVII 409f
Stapfer, Heinrich, VIII 25*, XVII 167, 177, 180
Stapfer, Rudolf, 180
-- Heinrich (Sohn), s. Stapfer, Heinrich
Statius, Nikolaus Franz, 282, 286
Steiermark, 62
Stein am Rhein (Kt. Schaffhausen, CH), 89f, 286, 380
Steinberg, Christof von, 385
Steinbrück-Söhlde (Hildesheim, Niedersachsen, D), 252, 255
Steiner, Heinrich, 293, 342, 347, 372
Stephanus, s. Estienne
Stetter zur Wiegen, [...], 341, 344
Stettler, Michael
-- Berner Chronik, 247, 261, 457
Stralsund (Mecklenburg-Vorpommern, D), 252, 256
Straßburg (s.a. NN), 61-63, 73, 76-79, 81, 83f, 87, 98, 100, 103-105, 110, 116, 126, 133-137, 139, 147, 149, 160, 162, 167, 169, 171, 174, 183, 178, 200, 207f, 218f, 226, 229, 234f, 244, 246-249, 251, 259f, 262, 286, 289-291, 295, 298, 306, 308, 320, 328f, 332, 334, 341, 345-347, 356, 361, 366-368, 387, 389, 392-394, 399, 401, 407, 414, 429, 457, 478f, 494, 508-512
Straubing (Bayern, D), 328, 429
Strozzi, Piero, 478f, 515, 521
Stucki, Johann Wilhelm
-- Vitae Josiae Simleri (1577), 87
Studler, Agathe, IX 155f*, XVII 81, 105f
Stuhlweißenburg, s. Székesfehérvár
Stumpf, Johannes, IV 76*
-- Abendmahl, 461, 463
-- Eidgenössische Chronik (1547), 171
Sturm, Jakob, II 163*, XVII 147, 149
Sturm, Johannes, V 221f*, XVII 478f, 503
Stuttgart, 429, 446
Stutz, Wilhelm, 341, 344
Sueton, 193, 356
Suleiman I., Sultan (s.a. Türkei), 91, 125, 129f, 135, 137f, 160f, 194, 246f, 289f, 309, 473f
Sulz am Neckar (Rottweil, Baden-Württemberg, D), 149
Sulza an der Ilm (Thüringen, D), 429
Sulzer, Simon, II 45f*, XVII 456-461, 464, 470-472, 505
Sund, Meerenge, 229, 252, 256
Sundgau, 261, 306, 311, 324, 326, 341, 346, 362f
Syrien, s. Assyrien
Székesfehérvár (Stuhlweißenburg; H), 129f



Tägerwilen (Kt. Thurgau, CH), 414
Tauberbischofsheim (Baden-Württemberg, D), 415
Terenz, 189, 446
Tessin (CH), 171
Textor, Johannes, s. Wäber
Thamer, Theobald, XIV 399*, XVII 122
Theon, 349, 351
Thierhaupten (Augsburg, Bayern, D), 515, 520
Thomann, Heinrich, 358, 399f*, 408f, 418, 437, 448f, 468, 477, 486f, 489, 493, 498f, 504f, 507, 521
Thüringen (D), 406f
Thumysen, Großhans, I 227*, XVII 118, 154, 158f, 167-169, 173f, 178f, 182, 184, 198, 201, 210, 251, 335f, 344, 364f, 482, 498, 500, 502f
Thun (Kt. Bern, CH), 457, 505
Thurgau (CH) (s.a. Holzhalb, Leonhard; Gallati, Melchior, Landvögte), 126, 203, 205, 227, 232, 270, 274, 345, 433f, 438-440
Tirol, 214, 259, 331, 341, 346, 419, 421, 424, 427, 492, 497, 505
Titus Livius, 82, 356
Toggenburg (Kt. St. Gallen, CH) (s.a. NN), 203, 205, 227, 232, 270, 274, 375, 377
Traber, Johann, 379
T%>rebí%>c (Trebitsch; Mähren, CZ), 281, 284
Trient (Trento; I) (s.a. Madruzzo, Cristoforo, Bischof), 61f, 64, 143, 178, 180, 209, 211
-- Konzil, 61-64, 74f, 93f, 180, 248, 292f, 314f, 339, 342, 348, 372
Trier, s. Hagen, Johann IV. Ludwig von, Erzbischof und Kurfürst
Trösch, Martin, Vogt zu Münsterlingen, 433, 439
Troja, 341, 346f
Tudor, s. Heinrich VIII.
Tübingen (D), 308
Türkei, Türken, Osmanisches Reich (s.a. Suleiman I., Sultan), 61f, 122, 124, 126, 130, 134, 139, 160f, 162, 164, 187, 194, 246, 289f, 306, 309f, 337
Turriano, Juanelo, 516



Überlingen (Baden-Württemberg, D) (s.a. NN), 209, 211
Ulm (Baden-Württemberg, D) (s.a. NN), 90f, 99f, 103f, 110, 112-114, 116, 135, 143, 152f, 156f, 160f, 165f, 186f, 190-192, 194, 197f, 209, 211f, 240, 243, 248f, 258, 280\- 282, 285f, 289, 340, 343, 352-354, 372, 399-401, 410, 419f, 433, 435, 476f, 479, 494
Ulrich von Württemberg, Herzog, III 94f*, XVII 110f, 113f, 123, 129-132, 137f, 147-149, 152, 157, 160, 164, 178, 181f, 186, 191, 207f, 221, 223, 226, 228, 230, 234f, 240, 243, 254f, 262, 282, 287, 303f, 317f, 320, 322, 378, 422f, 445f, 494
Ungarn (s.a. Ferdinand I., Maria von Ungarn und Zápolya, Könige bzw. Königin), 135, 137, 139, 160, 162, 234, 248f, 253, 257, 521
Unterwalden (CH) (s.a. NN; Schweiz, III, V, VII und IX Orte), 93, 118
Uri (CH) (s.a. NN; Schweiz, III, V, VII und IX Orte), 143, 145, 153, 158, 178, 182, 375, 377, 433, 439
Ursprung unnd ursach (1546), 306, 310, 369, 372, 390
Uster (Kt. Zürich, CH), 277, 357



Vadian (von Watt), Joachim, II 38*, XVII 110f, 123, 184, 195, 202, 218f, 239, 250f, 274f, 286, 323, 327f, 330, 333f, 335, 365, 374, 376, 381, 484f
Valla, Lorenzo, V 256*, XVII 461
Valois, s. Franz I.
Varnier, Hans d.Ä., VI 280*, XVII 282, 285f, 372
Velocianus, s. Schnell, Johannes
Veltlin, 140f, 171
Veltwyck, Gerhard, 289f
Venedig, 209, 212, 245, 481f, 489, 502, 504
Venlo (Limburg, NL)
-- Frieden von (1543), 140, 230
Vergerio, Pier Paolo, 61, 64
Vergil, IV 265*, XVII 85, 198
Vermigli, Peter Martyr (Piero Mariano), XII 183f*, XVII 61, 63f
Verschreibung und Verwilligung (1546), s. Karl V., Wahlkapitulation
Verzeichnuß der rüstung ... so über die Thonow (1546), 294f, 299-301
Viret, Pierre, IV 89*, XVII 77-79
-- De la vertu (1548), 79
Vitelli, Alessandro, 378, 383, 385
Vochen (gen. Schüelin oder Oberlin), Georg, 125
Vögeli, Jörg d.Ä., Stadtschreiber Konstanz', VI 472*, XVII 143, 146, 178, 183, 202-204, 206, 252, 254
Vögeli, Melchior, Bote Zürichs, 217, 236f, 240, 243
Vogelmann, Ludwig, 130, 132, 137, 139
Vogler, Hans d.Ä., Ammann, II 33*, XVII 195-197, 265, 267, 269-271, 273, 274-279, 280f, 286, 294-301, 303f, 327-330, 332-334, 340-342, 344, 348, 357, 365, 374-378, 383, 386, 396f, 424-426, 428, 445f, 466, 468f
-- Baumgartner, Appolonia (Gattin), 275, 279
-- Hans (Sohn), s. Vogler, Hans d.J.
Vogler, Hans d.J. (s.a. Verzeichnuß), X 49*, XVII 195f
Vogler, Margret (Schwester Hans' d.Ä.), s. Sailer, Peter
Vogt, Albrecht, 457
Von dem erschröcklichen Ungewitter zu Mechlen (1546), 388f
Vorderösterreich, s. Österreich



Wäber (Textor), Johannes, V 142*, XVII 349f, 458-465, 471-473
Waldburg, Otto Truchsess von, Bischof von Augsburg, XIV 63*, XVII 66, 69, 175f, 186, 190f, 224f, 240, 243, 259f, 268
Waldeck, Franz von, Bischof von Minden, Münster und Osnabrück, III 90*, XVII 341, 346
Waldenser, 77, 79
Waldshut (Baden-Württemberg, D), 341, 346
Walther, s. Gwalther
Walther, Heinrich, Schreiber Straßburgs, 392, 394
Wangen-Brüttisellen (Kt. Zürich, CH), 376, 380
Wangen im Allgäu (Ravensburg, Baden-Württemberg, D), 328, 330
Wartensee, Diethelm Blarer von, s. Blarer
Wasa, s. Gustav I.
Wasserburg (Lindau, Bayern, D), 414
Watt, Joachim von, s. Vadian
Wechingen (Donau-Ries, Bayern, D), 448, 450, 498f
Weeze, Johann von, Bischof von Konstanz, IX 85*, XVII 92-95, 103, 105-107, 111f, 118f, 124, 126, 147, 150, 153, 158, 183f, 252, 254, 266, 271, 294, 419f, 433, 438
Wegerich, Peter, 124, 126
Weimar (D), 429f, 488, 496
Weingarten (Ravensburg, Baden-Württemberg, D), 328, 330
Weiningen (Kt. Zürich, CH), 380
Weißenhorn (Neu-Ulm, Bayern, D), 248f, 259f
Welser, Familie, 102, 226f, 230-232, 253, 258, 293
Welser, Bartholomäus, 195, 231, 243, 292f, 322, 485
Welser, Hans (Johannes) d.Ä., XII 154*, XVII 95, 98, 101f, 147-149, 171, 174, 265, 267, 274-276, 278-280, 292-297, 306-309, 312f, 332f, 334f, 336f, 340, 342, 368, 370, 372, 377, 383, 386, 388f, 391, 399, 401, 412f, 418-420, 424-426, 428, 465f, 473-476, 492
-- Adler, Barbara (Gattin), 292, 335, 419f
Wemding (Donau-Ries, Bayern, D), 450
Werdmüller, Otto, II 288*, XVII 466, 469
Weser, Fluss, 229
Wettenhausen a.d. Kammel (Günzburg, Bayern, D), 426
Wetter, David, 345
Wetzler, Martin, 412, 414*, 433, 436, 481f
Wick, Johann Jakob (inklusive Wickiana), VII 123f*, XVII 338, 523f
Wied, Hermann von, Erzbischof und Kurfürst von Köln, II 104*, XVII 97, 187, 193, 226, 229, 262f, 282, 286, 324, 326, 341, 345f
Wien (s.a. Fabri, Johannes, Bischof), 289f, 369, 372
Wiese an der Igel, s. Luka nad Jihlavou
Wiesloch (Baden-Württemberg, D), 423, 430
Wil (Kt. St. Gallen, CH), 188f
Wildberg (Kt. Zürich, CH), 376, 380
Wilhelm IV. von Bayern, Herzog (s.a. Regensburg, Vertrag), 66, 69, 101, 110, 112, 123, 129f, 135f, 177, 180, 187, 193, 196f, 199-201, 221, 223, 248, 250, 292f, 295, 297f, 303f, 306, 309f, 317, 319, 328, 330, 340, 342, 491, 494, 520
Wilhelm V. der Reiche von Jülich-Kleve-Berg-Geldern, Herzog, 226, 230, 242, 327f
-- Maria von Österreich (Gattin), 226, 229f, 240, 242, 244
Winterthur (Kt. Zürich, CH), 221f, 339, 344, 366-368, 456f, 509f
Winzürn (Winzer), Thomas, 81
-- Schriber, Barbara (Gattin), 81f, 105f, 111f
Wirth, s. Hospinian
Wirz, Jakob, 341, 344*
Wirz, Wilhelm (Bruder von Jakob), 341, 344*
Wismar (Mecklenburg-Vorpommern, D), 252, 256
Wittenberg, 67, 71f, 81f, 84, 87, 125, 310, 334, 348, 361, 406, 428, 430, 491, 495, 522-524
-- Wittenberger Konkordie (1536), 71f, 74, 76, 406f, 459, 463, 509, 511
Wolf, Johannes, Pfarrer in Zürich, II 70*, XVII 523f
Wolfart, s. Wolfhart
Wolfenbüttel (s.a. Heinrich d.J. und Karl Viktor, Herzöge von Braunschweig), 252, 255
Wolfgang von Anhalt-Köthen, Fürst, XI 145*, XVII 269, 271f, 295f, 303f, 318, 322
Wolfhart (Lycosthenes), Bonifacius, IV 102f*, XVII 71f, 406f
Wolfhart (Lycosthenes), Konrad, XIV 243f*, XVII 84, 87f
Wollmatingen (Konstanz, Baden-Württemberg, D), 252, 254
Worms (s.a. NN), 341, 345, 404
-- Reichstag von 1545, 136
-- Schmalkaldischer Bundestag (1546), 66, 69
Württemberg (s.a. Christoph, Georg und Ulrich, Grafen und Herzöge), 157, 167, 169, 171, 174-176, 178, 183, 186, 191f, 228, 252, 255, 291, 340, 343, 378, 392f, 445-447
Würzburg (s.a. Zobel, Melchior, Bischof), 83, 243, 246, 257-259



Zanettinis (Grechetto), Dionysius de, Bischof von Kreta, 314
Zangmeister, Hans III., XIV 500*, XVII 306, 310
Zápolya, Johannes I., Fürst von Siebenbürgen, König von Ungarn, 139
Zart (gen. Sardenus), Hans, 368, 457, 509-511
Zell, Matthias, IV 125*, XVII 512
Zeller, Caspar, Bürgermeister Kemptens, 195f, 240f
Zerer, Verena, s. Haller, Johannes d.Ä.
Ziegler, Hans, Bürgermeister Schaffhausens, 97
-- [...] (Sohn), 97
Zingg (Zinck), [...], 509, 511f
Znojmo (Znaim; CZ) (s.a. NN), 280-282, 284
Zobel, Melchior, Bischof von Würzburg, 66, 69, 240, 243f, 252, 257, 442f, 466f
Zoller, Hans Wilpert d.Ä, 172
-- Schmid, Agnes (Gattin), 172, 274, 276
-- Agnes (Tochter), s. Cham, Bernhard von
-- Hans Wilpert d.J. (Sohn), s. Zoller, Hans Wilpert d.J.
Zoller, Hans Wilpert d.J. (s.a. NN), XIII 272*, XVII 66, 70, 88f, 101f, 160f, 170, 172, 175-177, 179, 186, 191, 224f, 274, 276, 279f, 341, 344, 375, 377, 383, 387, 424, 426f, 465-467, 484f
Zollner, Christian, hessischer Sekretär, 76
Zürcher Pfarrer, 121-123
Zürichsee, 124, 168, 345
Zug (CH) (s.a. NN; Schweiz, V, VII und IX Orte), 362f
Zwichem, Viglius van, 109, 116, 127, 141, 144, 153, 157, 193f, 200, 216f, 222, 230, 238, 242, 255, 298, 305, 309, 328f, 337, 345, 370, 378, 384, 429, 431, 443, 489, 494
Zwick, Johannes (Bruder Konrads), II 100*, XVII 202, 204
Zwick, Konrad, II 31*, XVII 111-113, 143, 146, 152f, 155, 158, 165, 178, 182, 202-204, 206, 216, 239-244, 252-254, 263f, 302, 312f, 336, 338, 364, 366, 369f, 374, 476f, 515, 519f
Zwickau (Sachsen, D), 437
Zwingli, Huldrych, I 67*, XVII 71-73, 77, 79, 122, 194, 262f, 317f, 321, 323, 381, 519
-- Erklärungen zu Jona, 189
-- In evangelicam historiam (1539), 381
-- Opera (1544/45), 381, 406
-- Portrait, 376, 381, 466, 469
-- Huldrych (Sohn), s. Zwingli, Huldrych d.J.
-- Regula (Tochter), s. Gwalther, Rudolf
Zwingli, Huldrych d.J., XV 632f*, XVII 83f, 87f