Navigation auf uzh.ch

Institut für Schweizerische Reformationsgeschichte

Register Band 18 (Oktober bis Dezember 1546)

In das Register wurden Personen- und Ortsnamen aufgenommen. Gattinnen sind unter dem Nachnamen ihres Ehemannes eingeordnet; bei ihrem Mädchennamen, soweit bekannt, findet sich ein entsprechender Verweis. Kinder werden unter dem Eintrag des Vaters verzeichnet, und gegebenenfalls findet man dort einen Verweis auf einen gesonderten Eintrag. Nicht berücksichtigt wurden Heinrich Bullinger (mit Ausnahme seiner Schriften und seiner Familienangehörigen), Deutschland, Schweiz (mit Ausnahme der Orte und der sich am Schmalkaldischen Krieg beteiligenden Söldner), Zürich (mit Ausnahme hier relevanter Stichworte), Personen nach dem Jahr 1800 sowie Bücher des Alten und Neuen Testaments. - Schriften des 16. Jhs. (einschließlich der von Bullinger) sind unter dem Namen des Autors verzeichnet; kollektiv oder anonym verfasste Schriften unter ihrem Titel; Bekenntnisschriften unter eben diesem Stichwort. Es gibt ferner die Einträge Konzil und Täufer (Anabaptisten). Reichstage, Religionsgespräche (wie das Marburger und das Regensburger Gespräch), Disputationen (wie die Berner Disputation von 1528) und die Wittenberger Konkordie sind unter den jeweiligen Orten zu finden. Nicht identifizierte Personen sind unter NN eingeordnet. Ein "[...]" weist auf einen nicht ermittelten Vor- oder Nachnamen hin. - Halbfett gesetzte Namen bezeichnen Korrespondenten. Halbfett gesetzte Seitenzahlen betreffen von ihnen ausgehende, kursiv gesetzte an sie gerichtete Briefe. - Ein * verweist auf Mitteilungen über Leben oder Beziehungen des Genannten in einer Anmerkung. Die römischen Ziffern bezeichnen die einzelnen Bände der Edition.

 

Aarau (Kt. Aargau, CH) (s.a. NN), 14, 27, 35f, 38, 126, 167, 192, 291-293, 310f
Aargau, 35f, 44, 167, 311, 366, 466
-- Treffen der IV Orte (29. August 1546), 157
Adige, s. Etsch
Adlischwyler, Anna, s. Bullinger, Heinrich
Adorf (Vogtland, Sachsen, D), 337-339
Adrianopel, s. Edirne
Ägypten, 132, 334, 336
Aesop, 412, 414
Afrika, 214
Agricola, s. Meyer
Ahenarius, s. Kessler, Johannes
Aitinger, Sebastian (s.a. Philipp I., Bestendige Verantwortung), 244
Alba Longa (I), 247
Albrecht von Brandenburg-Ansbach, s. Albrecht von Preußen
Albrecht (Albert) von Braunschweig-Grubenhagen bzw. von Lüneburg, Herzog, XI 133*, XVIII 42, 87, 94, 110, 114, 116f
Albrecht von Hohenzollern, s. Albrecht von Preußen
Albrecht von Preußen, Herzog, II 138*, XVIII 103f
Albrecht von Schlick, Graf, 337-339
Alesius, Alexander (s.a. Pasquillus Alphonsi), IX 215*, XVIII 365
Allgäu (D), 174f, 378
Altieri, Baldassare, XIII 186*, XVIII 41, 269-272, 412
Ambrosius von Mailand, 340, 342
Amiens (Somme, F), 454
Amlikon (Kt. Thurgau, CH), 185, 215, 275, 341, 346
Ammann (Ammianus), Johann Jakob, I 227*, XVIII 275, 415-417, 444, 446
Amoriter, 274
Amstetten (Alb-Donau-Kreis, Baden-Württemberg, D), 143
Anton von Isenburg, Graf, 228
Anton von Isenburg-Büdingen-Ronneburg, Graf, 228
Antwerpen (Anvers; B), 42, 147f, 260f
Apfelmann, s. Milander, Engelbert
Appenzell (CH), Stadt und Kanton (s.a. Schweiz, IX Orte), 176
Arbon (Kt. Thurgau, CH), 29, 275f
Arnold, Christoph, 74
Arnold, Gabriel (Bruder Christophs), 74
Arnold von Isenburg-Grenzau, Graf, 224, 228
Arsent, Wilhelm, VII 307f*, XVIII 85, 89
Aš (Asch; Cheb, CZ), 338f
Aschaffenburg (Bayern, D), 436
Askew, Anne, 189
Asperg (Lkr. Ludwigsburg, Baden-Württemberg, D), 424, 437f
Assyrien, s. Sanherib
Attikon (Kt. Zürich, CH), 29, 159, 161, 325, 344, 346, 382f
Augsburg (s.a. NN; Waldburg, Otto Truchsess von, Bischof), 14, 21-23, 27-29, 31f, 37, 39f, 44, 63-65, 68, 73-75, 81, 85-89, 91f, 94-102, 105-107, 115, 118-121, 123f, 129f, 134, 137, 147-151, 153, 155f, 159f, 166, 168, 170-175, 178, 181, 183f, 193, 198f, 209-212, 224-226, 230, 232, 234, 237-242, 244-246, 248, 256f, 268, 272, 275-283, 287, 297-299, 302-304, 306-309, 315, 318-321, 326, 332, 339-341, 344-346, 350-352, 354-357, 359-367, 374f, 377f, 394-398, 401, 403-405, 407-410, 414, 422-424, 426, 428-433, 436, 440f, 443-447
-- Augsburger Rezeß (November 1530), 386, 388
-- Kirchenordnung bzw. Gottesdienstordnung oder "Forma" (1537/45), 87, 96, 279, 285, 307, 371
-- Geckinger Tor, 286
-- Gießhaus, 88, 97
-- Barfüßerkirche, 97, 282
-- Dom, 443, 455
-- Katharinenkloster, 241, 279, 286
-- Martinskloster, 237, 240, 242, 279, 286, 304, 308, 433
-- Moritzkirche, 308, 443, 445
Augustin, I 98*, XVIII 202
Augustiner, 144, 159f, 290
Aurifaber, Johannes (1519-1575), 329
Aust, Johannes, s. Honter, Johannes
Awerswalt, Johann, 110, 114



Baal, 194
Babylon, 334f, 454
Baden, Markgrafschaft, s. Bernhard und Ernst I. von Baden-Durlach
Baden (Kt. Aargau, CH) (s.a. Niklaus Imfeld und Wolfgang Herster, Landvögte), 63f, 66, 69, 103, 105, 179, 193, 207, 378-382, 393f, 399, 448
-- Tagsatzung (September 1524), 378
-- Tagsatzung (9. August 1546), 388
-- Tagsatzung (20.-25. September 1546), 75, 97f, 100
-- Tagsatzung (7. Dezember 1546), 14, 22f, 330, 332, 352f, 355, 360, 373, 378f, 381f, 393, 397, 399, 401, 403, 419f, 444, 446
-- Tagsatzung (10. Januar 1547), 35, 460
Bad Mergentheim (Bayern, D), 374, 376
Bad Waldsee (Ravensburg, Baden-Württemberg, D) und Kloster Waldsee, 142-144, 289f
Bächlin, Leonhard, 97, 277f, 282f, 303, 305f
Bär, Bastian, Rechenherr Konstanz', 158, 233
Balingen (Baden-Württemberg, D), 422, 426
Ballmertshofen (Baden-Württemberg, D), 124, 251, 253, 299, 328, 335
Bamberg (D) (s.a. Redwitz, Weigand von, Bischof), 128f, 281, 352f, 374f, 397, 399
Bappus, s. Pappus, Hieronymus
Bartringen (Bartreng, Bertringen) (L), 313
Basel (s.a. Bekenntnisschriften; Gundelsheim, Philipp von, Bischof; NN; Schweiz, IV Orte), 14, 16, 20f, 23, 34, 36-39, 41f, 59, 61-64, 67f, 74, 85, 87, 89f, 97, 103, 106f, 120f, 124f, 128-134, 147-149, 156-158, 165, 167, 171, 173, 180, 185, 193, 198-202, 211-213, 218-223, 225, 229f, 260f, 263, 266f, 269, 272, 283, 293-297, 312f, 315, 321, 325-329, 333f, 336, 346, 350f, 365-369, 373, 380, 382, 393, 399, 401-403, 409-412, 419, 421, 436, 439f, 442, 450-452, 454, 458f, 461f
-- Als Druckort, 72, 125, 192, 211, 214, 219, 313, 327, 342, 365, 441
-- Münster, 399
-- Spital, 42, 68
Basilius d. Große, 340, 342
Bassano, s. Albrecht von Schlick, Graf
Bassefontaine, s. L'Aubespine, Sébastien de
Bassersdorf (Kt. Zürich, CH), 126
Bauerbach (Bretten) (Baden-Württemberg, D), 368
Baumgartner, Hans, 374f, 400
-- David (Sohn), 400
Baumgartner, Hieronymus, 73
Bayern (s.a. NN; Wilhelm IV., Herzog), 73, 86, 91f, 99f, 136, 166f, 172, 209, 211, 224f, 277, 280, 355, 360, 383f, 429, 432
Bebenhausen (Tübingen) (Baden-Württemberg, D), 426
Beerfelden (Odenwaldkreis, Hessen, D), 375
Bekenntnisschriften (s.a. Diaz, Juan)
-- Erstes Helvetisches Bekenntnis (1536) oder Basler Bekenntnis, 39f, 145f, 370-372, 385, 387
-- Konkordienformel (1577), 193
-- Symbolum apostolicum (Credo), 431
-- Zweites Helvetisches Bekenntnis (1566), 40
Belgien, Belgica (s.a. Niederlande), 219, 264f, 386, 389, 440, 442
Belial, 40, 278, 283, 303, 305, 440f
Belzinger, Heinrich, III 207*, XVIII 466
Benediktiner, 142, 171f
Benken (Kt. Zürich, CH), 418
Bergell (Kt. Graubünden, CH), 165
Bergheim (Haut-Rhin, F), 127
Bergstraße (D), 193, 353, 401, 403
Bern (s.a. Schweiz, IV Orte), 15, 17f, 23, 25, 33, 36f, 39f, 42, 62-65, 67, 69, 79, 81f, 99, 102, 109, 111, 116, 119f, 139, 193, 197, 214, 225, 229, 249, 261, 263, 310f, 366-370, 379-382, 387, 392f, 401, 409-411, 419f, 444, 446, 458f, 461f
-- Münster, 370, 392
-- Disputation (1528), 369, 380f
-- Prädikantenrodel, 369
Berneck, [...] von, Graf, 182, 226
Bernhard von Baden-Durlach, Markgraf, XVI 140*, XVIII 422, 425
Bernhard von Clairvaux, 340, 342
Bernstein, Vladislaus von, 181f, 190f, 224, 226
Bertlin, Bartholomäus, IV 393f*, XVIII 377, 379
Bertringen, Christoph von, s. Höcklin von Steineck
Bertringen, s.a. Bartringen
Besserer, Georg, IV 44*, XVIII 396, 400
Beza, Theodor
-- Histoire ecclésiastique (1580), 189
Biberach (Baden-Württemberg, D), 42, 437
Bibliander (Buchmann), Theodor (s.a. Diaz, Juan), II 159f*, XVIII 14, 80, 186, 212, 214, 218, 260, 333, 370-373, 385-392, 412-414
-- Im Gruß, 107f, 129f, 147, 149, 159, 166, 169, 181, 184, 186, 194, 248, 256, 258, 275, 279, 287, 304, 309, 319, 322, 430, 436, 444, 446
Biblis (Bergstraße, Hessen, D), 193
Biel (Bienne; Kt. Bern, CH) (s.a. Schweiz, Zugewandte Orte), 38
Bing, Simon, XV 514*, XVIII 15, 18, 22f, 109-114, 251-256, 272f, 275, 298f, 301, 317f, 329-333, 410
Birck, Sixt, VIII 40*, XVIII 88, 98, 115, 181, 184
-- Pasquill (1546), 44f
Bitzinger, Rudolf, 366
Bischof, s. Episcopius, Nikolaus
Bischofszell (Kt. Thurgau, CH), 79-81, 404, 406
Blarer, Ambrosius (s.a. NN), I 179*, III 87*, XVIII 14, 18, 21-23, 25f, 31, 33f, 37, 40, 63-70, 78-83, 98, 100, 116-118, 134-140, 156, 159-161, 162, 177, 181, 183, 184-187, 188-190, 205-208, 212, 215-217, 275f, 277, 279, 284, 288f, 298, 300f, 317, 322-325, 330, 332f, 337-340, 340-344, 344-350, 377f, 382-385, 399, 404-409, 409-411, 412-415, 422-428, 438, 443f, 446, 454-456, 456-463, 464-467
Blarer, Barbara (Schwester Ambrosius'), s. Ulm, Heinrich von
Blarer, Gerwig, Abt von Weingarten, V 470*, XVIII 139
Blarer, Thomas (Bruder Ambrosius'), I 182*, XVIII 23, 79, 82, 135, 140, 162, 179, 184-186, 188f, 205, 208, 215f, 383, 385, 409, 411, 413, 415, 457, 459
-- Augustin (Sohn), 185f
Blasius, Johannes, V 408*, XVIII 157f, 233
Blaurer, s. Blarer
Blomberg, Barbara, 403
-- Johann (Sohn), s. Johann von Österreich
Blotzheim, Glutz von, 222
Blum, Johannes (Hans), 79, 82, 116f, 134, 136, 176
Bluntschli, Felix, 416-418*
Bocksberg, Schloss (Laugna) (Dillingen, Bayern, D), 279, 286
Bodensee, 29, 379, 381, 401f
Böhmen (CZ) (s.a. NN), 70, 72, 198f, 209f, 214, 224, 227, 231, 233-235, 263, 265, 277, 281, 296, 324, 326f, 334f, 337-339, 351, 366f, 379-381, 387, 391, 401, 403, 440, 442
Bolzanio, s. Valeriani, Urbano
Bonvalot, Nicole, s. Perrenot, Nicolas
Bopfingen (Ostalbkreis, Baden-Württemberg, D), 282, 353, 436f, 442
Bortfeld, s. Burtfeld, Henning von
Bourges (Cher, F) (s.a. NN), 193, 422, 424f
Boxberg, Burg (Main-Tauber, Baden-Württemberg, D), 375
Boží Dar (Gottesgab; Böhmen, CZ), 337
Brand, Theodor, XIV 467*, XVIII 167
Brandenburg, s. Albrecht; Joachim II.; Jo­han­­n I.
Braunschweig (s.a. Albrecht, Erich II., Ernst I., Heinrich d.J., Philipp I., Herzöge, Markgräfe bzw. Prinzen), 76, 239, 248
Bregenz (A), 70f, 86, 93, 132, 135, 139, 147, 198f, 208, 210, 215, 217
Breisach am Rhein (Baden-Württemberg, D), 128f
Bremen (D), s. NN
Bremgarten (Kt. Aargau, CH), 15f, 20, 28, 447-449
Brenz, Fluss, 159f, 252, 254f
Brenz (Heidenheim, Baden-Württemberg, D), 166, 168, 254
Brenz, Johannes, IV 405f*, XVIII 422f, 427f, 437f, 440f, 443, 445f
Bretten (Baden-Württemberg, D), s. Bauerbach
Brixen (Prov. Bozen, I) (s.a. Madruzzo, Cristoforo), 320
Brodeau, Jean
-- Epigrammata (1549), 211
Brüssel, 220
Brugg (Kt. Aargau, CH) (s.a. NN), 366f, 392
Bucer, Martin, II 42*, XVIII 25, 34, 39-41, 44, 75, 145f, 185-187, 189, 260, 285, 294, 313, 369, 370-373, 385-392, 422f, 427f, 438, 440
-- Augsburger Gottesdienstordnung, s. Augsburg
-- Glossen zu Texten des Papstes Paul III. (1546), 390
-- Wittenberger Konkordie, s. Wittenberg
Bucher, Johann, Bürgermeister Donauwörths, 166, 169
Buchmann, s. Bibliander
Buchter, Heinrich, I 124*, XVIII 275, 304, 309
Buda (Ofen; Budapest, H), 277, 281
Budaeus, s. Budé
Budé, Guillaume, IV 459*
-- De Asse (1546), 72
Budapest, s. Buda
Bülach (Kt. Zürich, CH), 60, 150, 155, 308
Bugenhagen (Pomeranus), Johannes, 76
Bullinger, Elisabeth (Tante des Antistes), 449
Bullinger, Greta (Ahnin des Antistes), 449
Bullinger, Heinrich (Vater des Antistes), 449
Bullinger, Heinrich, Antistes (s.a. Haller, Johannes und Wolfgang; NN)
-- Antwort uff des Papsts Laden in das Concilium (August 1546), 203, 215
-- Autobibliographie, 75
-- Comm. in Ioh. (1543), 194, 304, 308
-- Comm. in Lucam (1546), 27, 125, 232, 237, 241
-- De sacramentis (1545/46), 251
-- Gägensatz unnd kurtzer begriff (1551), 75
-- Notizen über den Verlauf des Schmalkaldischen Krieges (1546), 62, 171, 217, 225, 250
-- Orthodoxa Tigurinae ecclesiae confessio bzw. Warhafftes Bekanntnuß (1545), 27, 430, 434
-- Predigten zu Gen. (1536/37), 416, 418
-- Predigten zu Ri. (1542/43), 416, 418
-- Predigten zu Sam. (1544-46), 416, 418
-- Schriften (generell), 340, 343
-- Summa christenlicher Religion (1556), 75
-- Trient, Notizen zu (s.d.), 214f, 260, 334
-- Underscheid des altten und nüwen Gloubens (1546), 27, 75, 159, 166, 169, 318-320
-- Adlischwyler, Anna (Gattin), I 126*, XVIII 16, 21, 27, 59f, 123, 125f, 129f, 145f, 181, 184, 191f, 256, 258, 304, 309, 312-315, 319, 322, 421, 430, 436, 444, 446, 450f, 468
-- Anna (Tochter), XIV 386*, XVIII 27, 59f, 421
-- Christoph (Sohn), 27, 59f
-- Dorothea (Tochter), 27, 59f
-- Elisabeth (Tochter), XIV 386*, XVIII 27, 59f
-- Hans Rudolf (Sohn), 15-17, 27, 59f
-- Heinrich (Sohn), 15-17, 27, 42, 59f, 121f
-- Margaretha (Tochter), 27, 59f
-- Veritas (Tochter), 27, 59f
Burchard (Burkart), Franz, XV 636*, XVIII 323, 453f
Burcher, John, XII 244*, XVIII 14, 20, 42, 379f, 467f
-- Knüpli, Adelheit (Gattin), 20, 468
Burgund, 25, 62, 64, 67f, 79, 81, 116, 118, 139, 244, 267, 269
Burtenbach (Günzburg, Bayern, D) (s.a. Schertlin, Sebastian, Freiherr), 150, 153
Burtfeld (Bortfeld), Henning von, 110, 114



Caesar, Andreas (Bruder Georgs), 282
Caesar, Georg (s.a. NN), 40, 277f, 281f*, 283-285, 303, 305f, 355f, 361, 363, 430, 435
Caesar, Johannes (Bruder Georgs), 282
Caesar, Sixtus (Bruder Georgs), 282
Calenberg, s. Erich II. von Braunschweig
Calepino, Ambrogio (Giacomo), IX 49f*, XVIII 340, 342f
Cammerlander, Jakob, 75
Cato, Marcus Porcius (Cato d.Ä., Censorius), XIII 32*, XVIII 80, 202
Cattus, s. Philipp, Landgraf von Hessen
Cellarius, s. Keller, Michael
Chaldäer, 132
Cham, Bernhard von, VI 423*, XVIII 18f, 84f, 100, 140f, 244
-- Zoller, Agnes (Gattin), 18, 100, 244
Champagne (F), 264f
Cheb (Eger; Karlovarský kraj, CZ), 338f
Christian III., König von Dänemark, V 302*, XVIII 38, 326f, 341, 344, 426, 437, 439, 451f
Christoph von Oldenburg-Delmenhorst, Graf, XV 209*, XVIII 70, 72, 86, 91
Christoph von Württemberg-Mömpelgard, Graf, XI 144f*, XVIII 79, 83, 220, 222, 260f, 379, 381, 417
Chrysostomos, 340, 342, 402
Chur (Kt. Graubünden, CH) (s.a. Heim, Luzi, Bürgermeister; Iter, Lucius, Bischof), 15, 147, 157f, 165, 233
-- Kloster St. Luzi, 158
-- Kloster St. Nikolai, 158
-- Nikolaischule, 42, 157f
Cicero, Marcus Tullius, IV 265*, XVIII 133, 266
Claudius (Clodius), Matthias, XVI 96f*, XVIII 305, 351f, 366f, 373, 401, 403, 419f, 421
Clauser, s. Klauser
Cléry, Petermann, 419f
Cognatus, s. Cousin
Collin, Rudolf, I 226f*, XVIII 275
Colmar (Kolmar; Haut-Rhin, F), 327
Comander, Johannes, V 80*, XVIII 157f, 233
Compiègne (Oise, F), 453
Cornelius, s. Scipio
Cornucopiae, s. Perotti, Niccolò
Cousin (Cognatus), Gilbert, XI 154f*, XVIII 212
Crautwald (Cratoaldus), Valentin, s. Krautwald, Valentin
Crépy-en-Laonnois (Aisne, F) (inklusive Frieden von Crépy), 195f
Crespin, Jean, 189, 262
Cröl oder Crol, s. Kröl
Crusius, Martin, 192
-- Turcograeciae libri (1584), 192
Curio, s. Hofherr, Konrad
Curione, Celio Secondo, XII 227f*
-- Plutarchausgabe (1542), 219
Cyprian, 340, 342
Cyrill von Alexandria, 340, 342



Dänemark (s.a. Christian III., König), 397, 399, 423, 426
Dalle Fosse, s. Valeriani, Urbano
Daniel, Prophet, 334f, 414
Danmatter, Jonas, 42, 387, 392*
Darmstadt (D), 375, 383, 403, 468
Dasypodius (Hasenfratz), Petrus, II 28*, XIV 373*
-- Dictionarium Latinogermanicum (1536), 119, 124, 221, 265, 362, 417
Dattenhauser Ried und Dattenhofer See (Heidenheim, Baden-Württemberg, D), 297-299
David, König Israels, 174, 176, 194, 328, 345f
Deck, Wolfgang, 415-418
Des Bapsts und der Pfaffenn Badstub (1546), 44, 75
Deutscher Orden, 376
Diaz, Juan (s.a. Enzinas, Francisco de), XVI 274f*, XVIII 214, 333, 373, 412
-- Gloub und leer (1546), 214
-- Summa (1546), 214, 218, 260, 333
Dietikon (Kt. Zürich, CH), 207
Dillingen (Bayern, D), 87, 95, 124, 166, 169, 178-180, 182, 224, 227, 231, 238f, 245f, 277, 280, 298f, 355, 359
Dinkelsbühl (Ansbach, Bayern, D), 355, 359, 387, 392, 436-438, 442
Dintzel, Nikolaus, 267f
Diomedes, 125
Dobrilugk (Doberlin), Kloster (Böhmen, CZ), 337
Dole (Jura, F), 64, 69
Dominikaner, 286, 386, 389
Donau, Fluss, und Donaugebiet (s.a. NN), 26, 37, 61, 70, 73, 86, 91, 103f, 134, 137, 159f, 172, 174, 178, 188, 190, 209, 211, 215, 217, 220, 222, 225, 229, 245, 339, 427
Donauwörth (Bayern, D) (s.a. Bucher, Johann, und Mair, Paul, Bürgermeister), 61, 64, 69-73, 76-78, 86, 91, 93, 110, 118f, 123f, 126, 128f, 147, 149-151, 153, 166, 169, 177-180, 245, 248, 267f, 300, 340, 355, 359, 442
Dordrecht (Südholland, NL), 20, 468
Dryander, s. Enzinas, Francisco de
Dübendorf (Kt. Zürich, CH) (s.a. NN), 442, 451f



Ebersbach a.d. Fils (Göppingen, Baden-Württemberg, D), s. NN-Beamter
Ebner (gen. Leibrock), Pantaleon, 42, 70f, 86, 93, 128, 131f
Edirne (Adrianopel; TR), 264f, 395f
Egau, Fluss, 299
Eger, Fluss, 77, 337f
Eger, s. Cheb
Egmont, Lamoral (Verwandter Maximilians), Fürst von Gavre, 182, 220f
Egmont, Maximilian von, Graf von Büren, 129, 182, 252, 255, 264, 266, 323, 355, 359, 374f, 383, 397f, 423, 427, 440-442, 452-454, 468
Ehrenberg, Burg und Klause (Reutte, Tirol, A), 87, 95, 119f, 135, 139, 175, 185, 187
Eidgenossenschaft, s. Schweiz
Einsiedeln (Kt. Schwyz, CH), s. NN-Nüssli
Eisenach (Thüringen, D), 236
Elbe, Fluss, 128f
Elchingen (inklusive Kloster) (Neu-Ulm, Bayern, D), 153f, 170-172
Ellwangen (Ostalbkreis, Baden-Württemberg, D), 383, 394
Elsass (inklusive Ober- und Unterelsass), 19, 127, 143, 295
Emmental (Kt. Bern, CH), 392
England (s.a. Heinrich VIII., König), 20, 71, 73, 116, 118, 134f, 137, 156, 185, 188f, 336, 380, 454, 468
Enkelados, 400
Ensisheim (Haut-Rhin, F), 103, 105
Enzinas (Dryander), Diego de (Jaime, Jacobus) (Bruder Franciscos), 128f, 271
Enzinas (Dryander), Francisco de (s.a. Diaz, Juan; NN), XVII 361*, XVIII 21, 27, 30, 41, 44, 61f, 71, 73, 74-76, 103, 105f, 128f, 158f, 169, 198f, 209, 213f, 218, 218f, 223, 225, 230, 260, 271f, 326f, 333f, 335f, 341, 343, 351, 366f, 373, 379f, 382, 397, 399, 401-403, 411f, 419, 421, 437, 439-441, 452, 454
-- Acta concilii Tridentini (1546), 41, 214f, 218f
-- Historia vera de morte Diazii (1546), 214, 218, 260, 333f, 341, 343, 373, 412
Episcopius (Bischoff), Nikolaus, 211
Eppelmann, s. Milander, Engelbert
Erasmus, Desiderius, 247
-- Adagia, 98, 125-127, 201, 242, 284, 295, 299, 335, 381, 403, 427, 445
-- Annotationes, 340, 342
-- NT-Ausgaben, 240
-- Paraphrases, 340, 342
Erb, Matthias, IX 51*, XVIII 18, 126-128, 143, 179f, 267f
Erbach (Hessen), Grafschaft, 193, 375
Erfurt (Thüringen, D), 75, 329
Erich II. von Braunschweig-Calenberg-Lüneburg, Herzog, 239, 248, 391
Ernst I. von Baden-Durlach, Markgraf, XIII 328*, XVIII 104
-- Bernhard (Sohn), s. Bernhard von Baden-Durlach
Ernst I. (III.) der Bekenner, von Braunschweig-Lüneburg-Celle, Herzog, VII 115*, XVIII 177
Esche, Anton, 296f
Escher vom Glas, Hans Ulrich, 150, 154*
Escher vom Luchs, Johannes (Hans), XIV 357f*, XVIII 63, 66
-- Im Gruß, 107f, 166, 169, 298, 302, 319, 322
Escher vom Luchs, Ulrich (Bruder Johannes'), 154
Esslingen (D), 422, 425, 437f
Etsch, Fluss, 135, 139
Euripides, 214
Ezechia, s. Hiskija



Fabricius oder Fabritius Montanus, s. Schmid, Johannes, aus Bergheim
Fädminger, Johannes, 42, 387, 392f*
-- Hospinian (Wirth), Barbara (Gattin), 392f
Falkner, Heinrich, 468
Farnese, Alessandro, s. Paul III., Papst
Farnese, Pier Luigi (Sohn Pauls III.), IX 105*, XVIII 296
Felben-Wellhausen (Kt. Thurgau, CH) (s.a. Wellenberg, Schloss), 346, 383
Feldkirch (Vorarlberg, A), 158
Ferdinand I. von Österreich, römischer König, Erzherzog, 13, 33, 61f, 109, 111, 134, 137, 139, 147, 198f, 208, 210, 214, 227, 233, 235, 250, 265, 309, 327, 337, 339, 345, 349, 374f, 413f, 442
-- Jagiello, Anna, von Böhmen und Ungarn (Gattin), 198f
Fessler, Johann, 246, 425
Finck, Andreas, 110, 114
Fischer, s. Piscatorius, Johannes
Flandern, 374f
Flinner, Johann, XV 693*, XVIII 183
Forellenbach, Fluss, 110, 113
Franco, Girolamo, 386, 390
Franken (D) (s.a. NN), 70, 73, 131, 133, 167, 222, 281, 353, 387, 392, 397f, 401-403, 420f
Frankfurt am Main, 76, 353, 368, 375f, 401, 403, 423, 427, 454, 468
Frankreich (s.a. Franz I., König), 26f, 32f, 37, 71, 73, 83, 88, 92, 116, 118, 134f, 137f, 154, 156, 189, 195f, 220, 222, 234, 236, 249, 261, 265, 294f, 313, 326, 336, 361, 389, 393, 397, 399-401, 403, 419f, 437, 439, 446, 448, 452-454
Franz I., König von Frankreich, 32f, 37f, 79, 83, 86, 92, 98, 166, 168, 170, 172, 188f, 195-197, 201f, 220, 222f, 234, 236, 249, 260f, 269, 294-297, 319, 321, 325f, 334, 336, 345, 348f, 366f, 374, 379, 381, 393f, 401, 403, 405, 408, 419-422, 424f, 444, 446, 453
-- Henri/Heinrich (Sohn mit Claude de France), s. Heinrich II.
-- Margarete (Tochter), s. Margarete von Frankreich
Frauenberg, Ludwig von, 425
Frauenfeld (Kt. Thurgau, CH), 161, 346, 355, 360, 378
Frecht, Martin, II 122*, XVIII 31, 42, 230-232, 400
Freiburg i. Br. (D), 128f, 142, 165, 296
Freiburg i. Üe. (s.a. Schweiz, VII und IX Orte), 37, 269, 296, 361, 419f, 423, 426f
Frey, Felix, Propst, IV 254*, XVIII 417
Frey, Regula (Schwester Felix'), s. Leemann, Rudolf
Frey, Verena (Schwester Felix'), s. Leemann, Rudolf
Fribourg, s. Freiburg i. Üe.
Fridbolt, Christian, 82
-- Ottmar (Sohn), 79, 82, 134, 136, 176
Friedrich II. der Weise, Kurfürst von der Pfalz, XI 144*, XVIII 76f, 104, 128f, 131, 133, 136, 156, 177, 326, 341, 344, 383f, 394, 440f
Friedrich III., Kurfürst von der Pfalz, 143
Friedrich II. der Sanftmütige, Herzog von Sachsen, 229
Fries, Augustin, s. Mellis
Fries, Johannes, III 74*, XVIII 43, 75, 107f, 129f, 159, 211, 214, 319, 322, 340-343, 405, 412
-- Dictionarium (1541), 342
Friesland, 128f, 459
Froben, Hieronymus, VIII 218*, XVIII 211
Frölich (Laetus), Georg, XIV 411*, XVIII 21-23, 25f, 31, 33, 35, 37, 44, 79-81, 83, 85f, 88-90, 98-102, 106-108, 113, 115-117, 138, 150, 155f, 159f, 162, 166-170, 171, 173, 209, 211f, 234-236, 237-239, 241-244, 246-248, 254, 277-280, 287, 297-302, 303f, 306f, 309, 317, 318-322, 330, 332, 341, 348, 352-354, 356f, 361, 364, 383f, 398, 405, 408, 410, 412, 414, 429f, 432, 434f, 443-445
-- Anna (Tochter), 430, 435
-- Benigna (Tochter), 435
Frölich, Jakob, 75
Froschauer, Christoph d.Ä. (s.a. NN), II 31*, XVIII 44, 76, 125, 200, 202, 208f, 231, 259, 314, 316, 334, 373, 400
Fürstenau, Schloss, s. Michelstadt
Fürstenberg, Wilhelm von, Graf, IV 64*, XVIII 86, 91f, 103f, 198f, 208, 210
Füssen (Ostallgäu, Bayern, D), 22, 31, 64, 68, 79, 81, 83, 95, 116f, 134, 136, 174-176
Fugger, Familie, 108
Fugger von der Lilie, Anton, 374f
Funck, s. Funk
Funk (Funck), Balthasar, Bürgermeister Memmingens, X 30*, XVIII 190f, 256, 258, 377-379
Funk (Funck), Johannes (Hans) Reinbold (Rembold), XV 661*, XVIII 377, 379



Gaisberg, Sebastian, Bürgermeister Konstanz', III 246*, XVIII 159, 161, 205, 208
Gardiner, Stephen, Bischof von Winchester, VI 77*, XVIII 468
Gast, Johannes (s.a. Melanchthon, In Evangelia), IV 417*, XVIII 62, 71, 74, 128-130, 132f, 147f, 198f, 208-210, 213, 225, 230, 313, 335f, 366f, 380, 382, 397, 399, 419, 421, 437, 439, 450f, 452, 454
-- Tagebuch, 62, 97, 130
-- Glaser, Apollonia (Gattin), XIV 67*, XVIII 450f
Genf (Genève), 434
Gent (B), 193, 374f, 377
Georg von Württemberg-Mömpelgard, Graf, V 367*, XVIII 75, 103f, 126f, 267f, 422, 425, 440f
Gering, Beat, III 122*, XVIII 39, 369
Gerzensee (Kt. Bern, CH), 392
Gessner, Jakob, XVI 70*, XVIII 39, 370-372
Gessner, Konrad, II 173*, XVIII 14, 39, 45, 107f, 115, 166, 169, 269-272, 275, 319, 322, 371, 444, 446
Giengen a.d. Brenz (Baden-Württemberg, D), 154, 160f, 163f, 171, 177, 182, 190-192, 194, 197, 224, 226, 228, 235, 249-253, 265, 272, 287f, 299, 317f, 320, 322f, 333-335, 340, 344, 347, 351f, 436f, 442
Gienger, Georg, Landvogt Regensburgs, 400
Glarean, Heinrich, III 270f*, XVIII 165
-- Annotationes in De bello Gallico (1538), 453
Glarus (CH), s. Schweiz, IX Orte
Glaser, Apollonia, s. Gast, Johannes
Glaucus, 125
Glintz, Konrad, 116f, 134, 136, 176
Godoi, Giovanni de, 42, 265
Göldli, Elsbeth, s. Haller, Wolfgang
Göldli, Johann Heinrich, IV 254*, XVIII 150, 155
Göppingen (Baden-Württemberg, D), 163, 222
Gog, 351
Gordios, König von Phrygien, 334f
Gotha (Thüringen, D), 351f
Gottesgab, s. Boží Dar
Gotteshausbund, s. Graubünden
Gräfendorf, Wolf von, 338
Grafner, Maria, s. Vogler, Hans d.J.
Granvelle, Herr von, s. Perrenot, Nicolas de
Graubünden, 22, 35, 157, 165, 233, 434
Grenzach (Lörrach, Baden-Württemberg, D) (s.a. NN), 294f
Griesenberg (Kt. Thurgau, CH), 42, 184f, 215f, 275f, 288f, 340f, 346
Großheppach (Weinstadt) (Rems-Murr-Kreis, Baden-Württemberg, D), 353
Großmann, Kaspar, s. Megander, Kaspar
Grubenhagen, s. Albrecht und Philipp I. von Braunschweig-Grubenhagen
Gryn, Bonacorsi, 183
Grynäus, Thomas, VII 299*, XVIII 41, 368, 370, 380-382
Gryphius, Sebastian, 453
Gualtherus, s. Gwalther
Guerini (Guarinus, Guaritius, Quirinus), Hannibal, 166, 168, 181, 183, 252, 254
Gültlingen, Balthasar von, XV 636*, XVIII 323, 422, 425
Günzburg (Bayern, D), 339
Guggisberg (Kt. Bern, CH), 392
Gundelfingen a.d. Donau (Bayern, D), 124, 129, 178-180, 300, 355, 359
Gundelsheim, Philipp von, Bischof von Basel, 261, 263, 267, 269
Gunz, Hieronymus, 42, 64, 68, 87f, 97, 106f, 119f, 129f, 150, 155f, 170f, 173, 181, 209, 211, 220, 222, 247, 346, 350f
Gwalther (Gualtherus; Walther), Rudolf, III 77*, XVIII 43, 46, 103, 106, 115, 131, 134, 179, 181, 183
-- Im Gruß, 107f, 129f, 147, 149, 166, 169, 184, 186, 194, 198, 200-202, 220, 223, 234, 236, 239, 248, 264, 266f, 269, 275, 279, 287, 292f, 296-298, 302, 304, 309, 319, 322, 326f, 330f, 430, 436, 440, 442, 444, 446
-- Endtchrist, Antichristus (1546 usw.), XVII 400*, XVIII 19f, 43, 106, 230f, 275f, 319, 321, 400
-- Gedicht auf Hieronymus Gunz (1546), 211



Haab, Johannes, Bürgermeister Zürichs, II 114*, XVIII 14, 22, 99, 102, 188f, 233, 244, 379, 381f, 393f, 397, 399, 464f
-- Im Gruß, 107f, 166, 169, 298, 302, 319, 322, 464, 467
Haberer, Hemmann, III 34*, XVIII 77f
Habsburger (s.a. Ferdinand I., Karl V.; NN), 36, 67, 221, 235, 250, 270f, 339, 386, 414, 437f
Habsheim (Haut-Rhin, F), 128, 130
Hadrianopolis, s. Edirne
Häslin, s. Lepusculus
Hager, Hans, V 373*, XVIII 43, 316
Hainaut, Le (Hennegau), 299
Haller, Johannes d.J. (s.a. NN), X 72*, XVIII 21, 23, 25, 27f, 33, 38-41, 62, 64, 68, 85-98, 101f, 106f, 114f, 118-120, 121, 123f, 147f, 149-155, 156, 169, 170-173, 181-184, 209, 211f, 222f, 225f, 230-232, 237-248, 253, 277-287, 298-301, 303-309, 319, 322, 341, 352, 354-366, 374-376, 378, 394-397, 398, 407, 409f, 428-436, 441, 443-447
-- Predigten über Joh., 304, 308
-- Predigten über Ri., 304, 308
-- Predigten über 2Tim., 304, 308
-- Übersetzung von Bullingers Widmungsepistel zum Lukaskommentar, 241
-- Kambli, Elsbeth (Gattin), 304, 309
-- Johannes (Sohn), XVII 92*, XVIII 90, 241
Haller, Wolfgang (Bruder Johannes' d.J.), XIV 104*, XVIII 59f, 155, 357, 364, 415-419
-- Abschrift von Bullingers Predigten, 416, 418f
-- Kalendereinträge, 60, 155, 416, 419, 466
-- Göldli, Elsbeth (Gattin), 416, 419
Hallwyl, Hartmann III. von, V 157*, XVIII 15, 25f, 33, 76-78, 135, 163f, 194-198, 204, 212, 249f, 321, 366f
Hansestädte, 177, 339, 423, 426
Hasenfratz, s. Dasypodius, Petrus
Hauser, s. Huser, Johannes
Hebenstreit (Hebdenstreit), Wolfgang (Wolf), 150, 155*
Hecklin, s. Höcklin von Steineck, Hans Christoph
Hedinger, Michael, XVII 428*, XVIII 85, 89, 304, 308
Hedio, Kaspar, 370-373
Hegau (Baden-Württemberg, D), 35, 292f, 379, 381, 401f, 419, 421, 423f, 426, 437f
Heideck, Johann Freiherr von, 86, 91, 320, 425, 451-453
Heidelberg, 142f, 193, 312, 368, 375, 397, 399, 403
Heidenheim a.d. Brenz (Baden-Württemberg, D), 159f, 236, 323, 325, 345, 348, 353, 355, 358, 368
Heilbronn (Baden-Württemberg, D), 353, 423, 426f, 431, 467
Heim, Luzi, Bürgermeister von Chur, 158, 233
Heinrich VIII., König von England, 86, 92, 156, 166, 168, 188f, 234, 236, 319, 321, 366f, 467
Heinrich II., Dauphin, späterer König Frankreichs, 86, 92, 295, 345, 348, 405, 408
-- Medici, Caterina de' (Gattin), 86, 92
Heinrich d.J. von Braunschweig-Wolfenbüttel-Lüneburg, Herzog, IX 84f*, XVIII 194, 248
Heinrich IV. von Plauen, Burggraf von Meißen, 339
Held von Tiefenau, Jakob, XII 30*, XVIII 313
Helmsgrün (Sachsen, D), 338
Helvetien, s. Schweiz
Hennegau, s. Hainaut
Herbrot (Hörprot), Jakob, XIV 270f*, XVIII 183, 242, 284
Hermann, Heinrich, aus Zürich, 304, 307
Hermaringen a.d. Brenz (inklusive Kloster) (Heidenheim, Baden-Württemberg, D), 159f, 163f
Herster, Wolfgang, Landvogt von Baden, 207
Herwart, Georg, 181, 183, 278, 284, 286, 306
Hessen (s.a. NN; Philipp I.), 293f, 339, 383, 403, 454
Heusenstamm, Sebastian von, Kurfürst und Erzbischof von Mainz, 436, 440f, 450, 452f
Hieber, Georg, 231f
Hieronymus, 340, 342
Hilles, Richard, X 165*, XVIII 20, 372, 380, 468
-- Lacey, Anna (Gattin), XIII 131*, XVIII 468
-- [...] (Tochter), 468
Hinwil, Barbara von, s. Ulm, Hans (Johannes) von
Hiskija (Ezechia), König Judäas, 437
Hocherdus aus Oranien, 252, 255
Hochholzer, Christian, III 260*, XIII 181*. 257*, XVIII 14, 27f, 192, 291-293, 310f
Höchstädt a.d. Donau (Bayern, D), 15, 76, 78, 123f, 166, 169, 178-180, 300
Höcklin, Apollinaris, 313
-- Hans Christoph (Sohn), s. Höcklin, Hans Christoph
Höcklin (Hecklin) von Steineck (Christoph von Bertringen), Hans Christoph, 20, 313*
-- Scher (Schär) von Schwarzenburg, Elisabeth (Gattin), 16, 18, 20f, 27, 29, 43, 312-316, 313*
Hörprot, s. Herbrot
Hofherr (Curio), Konrad (s.a. NN-Fridle), XV 132*, XVIII 78, 80, 116, 404, 406f, 412f
-- [...] (Gattin), 404, 406
Hofmeister, Wilhelm, 417
Hohenasperg (Lkr. Ludwigsburg, Baden-Württemberg, D), 422, 424, 438
Hohentwiel (Twiel), Festung (Baden-Württemberg, D), 26, 34, 422-424, 426, 437f, 453
Holland, s. Niederlande
Homer, 194, 414
Honter (Aust), Johannes, XIII 236f*
-- Rudimenta cosmographica (1546), 251
Horaz, 125, 335
Horní Blatná (Platten) (Böhmen, CZ), 337
Hoser, Simprecht, 181, 183, 284
Hospinian, s.a. Wirth
Hospinian (Wirth), Adrian (Bruder Leonhards) aus Stammheim, XI 105f*, XVIII 378
-- Hans Rudolf (Sohn), s. Hospinian, Hans Rudolf
Hospinian (Wirth) aus Stein am Rhein, Christian (Bruder Johannes'), IV 221*, XVIII 125f
Hospinian (Wirth), Fridli (Friedrich; Fridolin) (Bruder Leonhards), aus Stammheim, 42, 257, 377f
-- Stumpf, Barbara (Gattin), 378
Hospinian (Wirth), Hans Rudolf (Sohn Adrians), 16f, 312
Hospinian (Wirth), Johannes, aus Stein am Rhein (s.a. Valeriani, Urbano), VII 220f*, XVIII 124-126
Hospinian (Wirth), Leonhard, aus Stammheim, II 38*, XVIII 42, 378, 393
-- Barbara (Tochter), s. Fädminger, Johannes
Howard, Thomas, Duke of Norfolk, 468
-- Henry (Sohn), Earl of Surrey, 468
Hunnen, 351
Husaren, 338f, 351
Huser (Hauser), Johannes, Zürcher Pfarrer, 42, 304, 308*, 364, 394f
Huser, Verena, s. Simler, Peter



Illnau (Kt. Zürich, CH), 101f
Imfeld, Niklaus, Landvogt von Baden, 64, 66, 69, 378
Im Haag (Sepinus), Peter, I 243*, XVIII 393
Ingolstadt (Bayern, D), 63, 66, 69, 109, 111, 134, 137, 164, 177, 185, 187, 217, 225, 229, 244
Interlaken (Kt. Bern, CH), 393
Isabella von Portugal, s. Karl V
Isny im Allgäu (Baden-Württemberg, D) (s.a. NN), 87, 96, 116
Israel und Juden (s.a. David; Judäa; Kanaan), 236
Istanbul (Konstantinopel, Byzanz) (TR), 265
Italien, Italiener (s.a. NN), 41, 63f, 66, 68, 71f, 86, 91f, 103f, 116f, 133-135, 137-139, 147-149, 151f, 159, 161, 165, 168, 170-172, 180f, 183, 185, 208, 210, 222, 224, 226f, 238f, 242, 245, 247, 252, 254f, 260f, 264-266, 270f, 296, 355, 360, 412
Iter, Lucius, Bischof von Chur, 233
Ittingen, Kartause (Kt. Thurgau, CH), 312, 378



Jáchymov (St. Joachimsthal; Böhmen, D), 337
Jagiello, Anna, von Böhmen und Ungarn, s. Ferdinand I.
Jerusalem (Zion), 201f, 334f
Joachim II. von Brandenburg, Kurfürst, VII 223*, XVIII 177, 239, 248, 391
Johann I. (Hans) von Brandenburg-Küstrin, Herzog von Pommern, VII 223*, XVIII 177, 323f, 345, 347, 384, 391
Johann (Juan) von Österreich (Don Juan), 403
Johann I. von Waldeck, Graf, 110, 114
Johann Friedrich I. der Großmütige, Kurfürst von Sachsen (s.a. die unter Philipp von Hessen angeführten Schriften), 13, 26f, 62-65, 67, 79-81, 86, 91, 103, 110, 113, 131, 133, 155, 164, 174-176, 185, 187, 194, 211, 224f, 227, 229, 234f, 238f, 244, 248-251, 262f, 265, 277, 280f, 292-294, 298, 300, 320, 323f, 326-330, 332, 334-339, 341, 344-347, 351-355, 358f, 366f, 374-376, 384, 387, 392, 394, 397f, 401f, 412, 423, 427-432, 435f, 439-441, 445, 450, 452f
-- Johann Friedrich II., der Mittlere (Sohn), 394
Johann Kasimir von Pfalz-Simmern, Graf, 143
Jojachin, König Judäas, 334f
Josef von Arimathäa, 183
Juan de Austria, s. Johann von Österreich
Jud, Leo, I 55*, XVIII 42
-- Katechismus (1534), 143
-- Johannes (Sohn) gen. Leu, 42, 126f, 179
Judäa (s.a. Hiskija, Jojachin und Zedekia, Könige), 335f, 437
Judas Iskariot, 274
Juden, s. Israel und Judäa
Jugenheim (Darmstadt-Dieburg, Hessen, D), 193
Julian, gen. Apostata, römischer Kaiser, 329, 331
Julien, Jacques, 104
Julius Caesar (s.a. Glarean, Heinrich), 159, 453



Kahla (Thüringen, D), 65
Kaiser, s. Julian, Karl V., Maxentius
Kaiserslautern (Rheinland-Pfalz, D), 143
Kaisheim, Abtei (Schwaben, Bayern, D), 70, 73
Kallippides, 127
Kambli, Rudolf, XVI 118*, XVIII 466
Kambli, Ulrich, III 79*, XVIII 149-151, 279, 287, 304, 309
-- Elsbeth (Tochter), s. Haller, Johannes d.J.
Kanaan, 278, 283, 303, 305
Kantz, Wolfgang, 42, 70f, 86, 93, 128
Kappel am Albis (Kt. Zürich, CH) (s.a. Zwingli, Ulrich), 15f, 24, 42, 59f, 121-123, 144, 364, 406, 415-417
-- Zweiter Kappelerkrieg, 24, 85, 89, 182, 207, 212, 220, 222f, 235, 355, 361, 420, 462
Kapuziner, 22, 240
Karl V., römisch-deutscher Kaiser (s.a. Blomberg, Barbara; Johann von Österreich; NN), 13, 22-26, 30-38, 41, 61-64, 66-71, 73f, 76-79, 83f, 86, 90-94, 99-101, 103-106, 109, 111, 116, 118-121, 123f, 126-129, 131-134, 136-141, 147-149, 151f, 156, 159f, 164-174, 177-183, 185, 187-191, 193-201, 203-207, 209, 211, 213-217, 219-221, 223-225, 227, 229, 233-235, 238f, 342, 244-247, 249-252, 254, 256-271, 277, 279-281, 292-301, 318-320, 322-326, 328f, 331, 333-335, 340f, 344-349, 352-355, 358-361, 366, 368, 373-375, 377-381, 383-398, 400-405, 407-410, 412-414, 419-432, 436-438, 440-443, 450-455, 458f, 464f, 467
-- Ächtungsschreiben (20. Juli 1546), 238, 244, 300
-- Brief an die Eidgenossen (1. August 1546), 34, 179, 388
-- Brief an die IX Orte (27. August 1546), 69, 79, 83
-- Brief an die IV Orte (27. August 1546), 69, 179f, 386, 388f, 391
-- Brief an die IV Orte (5. Dezember 1546), 31, 388, 419f
-- Es ist nit wenig (1546), 134, 136
-- Isabella von Portugal (Gattin), 394
Karl der Kühne von Burgund, Herzog, 64, 68
Karl III. von Savoyen, Herzog, 109, 111
Karmeliter, 243, 289f
Kartäuser, s. Ittingen
Karthago (TN), 79f
Kassel (D), 112, 252, 368, 454
Katzenelnbogen, Grafschaft, 110, 383
Kaufbeuren (Bayern, D), 85, 88, 150, 155, 429, 432, 443, 445
Keller, Anna, s. Wirth, Hans
Keller, Georg, 45
Keller (Cellarius), Michael, XV 400*, XVIII 85f, 88, 93, 98, 106f, 181, 184, 277, 282, 303f, 306, 308, 356f, 361f, 364, 429, 432, 444-447
Kempten (Bayern, D), 82, 120, 174f, 207
Kessler (Ahenarius), Johannes, Chronist
-- Sabbata, 148
Kielmann, Johannes, 42, 174f
Kilchmeyer, Jodocus (Jost), III 137*, XVIII 17f, 40, 64, 67f, 79, 82, 366, 368-370, 380f, 401, 403
Kirchmair oder Kirchmeyer, s. Naogeorg, Thomas
Klauser, Konrad, III 76*, XVIII 87, 96
Knonau (Kt. Zürich, CH), 144, 365
Knüpli, Adelheit, s. Burcher, John
Köln (s.a. Wied, Hermann von, Erzbischof), 251, 468
Königsberg a.d. Eger, s. Kynšperk nad Ohří
Königsfelden, Kloster (Kt. Aargau, CH), 366f
Kolin, Peter (s.a. Fries, Johannes), IV 173*, XVIII 342
Koller, Felix, 418*
-- Wegmann, Regula (Gattin), 418
-- Hans (Sohn), 415f, 417*, 418
Kolmar, s. Colmar
Konstantinopel (Byzanz), s. Istanbul
Konstanz (s.a. Gaisberg, Sebastian, Bürgermeister; NN; Weeze, Johann von, Bischof), 20-27, 29, 34f, 70, 79, 142, 158f, 161, 170f, 183, 188, 190f, 206, 215, 217-219, 221, 223, 225, 229, 275-277, 279, 288, 293f, 322, 330, 332, 340f, 345f, 348, 377f, 383, 401f, 422f, 437, 439f, 442, 457f, 460, 462, 464-466
-- Lateinschule, 184f
-- Als Absende- bzw. Empfangsort im Falle von Bullingers Briefwechsel, 14, 78, 116, 134, 159, 162, 184, 188, 190, 208f, 212, 322, 337, 344, 382, 404, 409, 415, 422, 454, 456, 467
-- Konstanzer Rat und dessen Briefwechsel, 23, 64, 66, 68, 71-74, 82,90, 93f, 104, 116f, 133-136, 139, 153f, 159, 161f, 171, 180, 185, 187, 212, 215-217, 225-227, 228f, 244-246, 255f, 268f, 288f, 320, 327, 340, 345, 348f, 353, 358f, 368, 375, 379, 381, 383, 385, 396, 404f, 407-410, 422-426, 437, 439f, 442, 451f, 454f, 457-461, 463-465
Konstanzer, Konrad, 143
Konzil (s.a. Bullinger; Enzinas; Trient), 41, 203f, 263f, 266, 389, 457f, 464f
Korach, 453
Krásná (Schönbach bei Asch) (Böhmen, CZ), 338f
Krautwald, Valentin, V 475*
-- Von der Gnaden Gottes (1535), 312, 315
Kroatien, 351
Kröl (Cröl, Crol, Krell), Niklaus, XVII 482*, XVIII 116f
Kröttlin, Gabriel, 19, 142*-145, 289-291
-- Gabriel (Sohn), 142
Küblis (Kt. Graubünden, CH), 143
Küsnacht (Kt. Zürich, CH), 17, 64, 68
Kyburg (Kt. Zürich, CH) (s.a. Cham, Bernhard von; Thomann, Heinrich, Landvögte), 15, 18, 84f, 140f
Kynšperk nad Ohří (Königsberg a.d. Eger; CZ), 337f
Kyros II., König von Persien, 454



Lacey, Anna, s. Hilles, Richard
Ladenburg (Rhein-Neckar-Kreis, Baden-Württemberg, D), 353
Laetus, s. Frölich, Georg
Landsberg am Lech (Bayern, D), 86, 91
Landser (Haut-Rhin, F) (s.a. NN), 294f
Landwüst (Vogtland, Sachsen), 338f
Langenau (Alb-Donau-Kreis, Baden-Württemberg, D), 159, 161, 185, 187
La Rivière, François de, 295, 401, 403
L'Aubespine, Sébastien de, abbé de Bassefontaine, 249
Laufen-Uhwiesen (Kt. Zürich, CH), 418
Laugna (Dillingen, Bayern, D), s. Bocksberg, Schloss
Lauingen a.d. Donau (Bayern, D) (s.a. NN), 85, 88, 100, 124, 134, 136, 149-153, 166, 169, 178-180, 182, 226, 238, 245, 277, 280, 297, 299f, 322, 339f, 355, 358f, 366, 368, 373, 400
Lauperswil (Kt. Bern, CH), 392
Lausanne (Kt. Waadt, CH), 45
Lausitz, Niederlausitz, 337
Lavater, Hans Rudolf, Bürgermeister Zürichs, II 284*, XVIII 23, 145f, 188f, 205, 288f, 298, 302, 319, 322, 393f, 462, 464f
-- Im Gruß, 99, 102, 107f, 166, 169, 298, 302, 319, 322, 464, 467
-- Röichli (Reuchli), Anna (Gattin), 145f
-- Ludwig (Sohn), s. Lavater, Ludwig
-- Wolfgang (Sohn), 23, 205, 207f, 288f, 298, 302, 319, 322
Lavater, Ludwig, XV 576f*, XVIII 14, 39, 145f, 370-372
Lech, Fluss, 172, 245
Leclerc, Pierre, 261f
Leeman, Rudolf, 417
-- Frey, [Regula oder Verena] (Gattin), 417
Leemann, Burkhard, 42, 415, 416*f
Lehel (Lehlin), Hieronymus, 82
Lehlin, s. Lehel, Hieronymus
Leibrock, s. Ebner, Pantaleon
Leicheisen, Albrecht, 75
Leipheim (Günzburg, Bayern, D), 340
Leipzig, 104, 430, 435
Lemnius, Simon, VIII 174f*, XVIII 157
Lenglin, Johannes, XII 25*, XVIII 143
Lenzburg (Kr. Aargau, CH), 77f
Le Picart, François, IV 119f*, XVIII 262
Lepusculus (Häslin), Sebastian (s.a. Pasquillus Alphonsi), V 312*, XVIII 42, 64, 68, 87f, 97f, 106f, 119f, 129f, 150, 155, 171, 173, 181, 211, 278, 283, 305, 346, 350f, 365
Lersner, Jakob, 453f
Leuberer, Johann, Seckelmeister von Stein a. Rhein, 466
Leutkirch im Allgäu (Ravensburg, Baden-Württemberg, D), 377f
Leuven (Löwen, Louvain; B), 103, 105f, 274
-- Index (1546), 105
Liechtenstein, Wolf Christoph von, 339
Lindau (Bayern, D), 29, 70, 76, 86, 93, 131f, 158, 218f, 276, 434, 456, 458
Lithopolitanus, s. Piscatorius, Johannes
Löner, Kaspar, 232
Löwen, s. Leuven
London, 454, 468
Lotter, Michael, 168
Louvain, s. Leuven
Loxhan, Georg von, 268
Luby (Schönbach) (Böhmen, CZ), 338
Luck, Johann Philipp Wilhelm, 193
Ludwig XV. von Oettingen, Graf, 94, 133
-- Ludwig XVI. gen. Igel (Sohn), 94, 133
Lübegger, [...], s. Schuler, Gervasius d.Ä.
Lüneburg, s. Albrecht, Erich II., Ernst I. und Heinrich d.J., Prinzen bzw. Herzöge
Lukas, Evangelist, 125f
Luther, Martin, 145f, 194, 274f, 316, 340, 343, 369, 388
-- Contra 32 articulos (1545), 274
-- Contra missam privatam (1536), 194
-- Kurtz bekentnis (1544), 27, 274
Luxemburg, 313, 319, 321
Luzern (CH) (s.a. Schweiz, V, VII und IX Orte), 17, 37, 67, 147f, 361, 393, 419f, 423, 426f
-- Treffen der V Orte (19. Oktober 1546), 148
Lycosthenes, s. Wolfhart
Lyon (F), 92, 103f, 342, 453



Mączyński, Johannes (Jan), XV 404*, XVIII 75
Madruzzo, Cristoforo, Bischof von Trient, Administrator von Brixen, XIV 63f*, XVIII 181f, 219, 221
Madruzzo, Eriprando (Bruder Cristoforos), 181, 182*, 190f, 219, 221, 226
Madruzzo, Hans Gaudenz von, 224, 226f
-- Cristoforo (Sohn), s. Madruzzo, Cristoforo
-- Eriprando (Sohn), s. Madruzzo, Eriprando
Mähren, 339
Magdeburg (D), 168, 315
Magog, 351
Mailand (Milano; I) (s.a. NN), 131-133, 135, 138, 165, 296
Maillard, Nicolas, 262
Mainz, Stadt und Bistum (s.a. Heusenstamm, Sebastian von, Erzbischof), 128, 130, 366f, 397, 399, 430, 435, 442
Maior, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Mair, Paul, Bürgermeister Donauwörths, 166, 169
Malines (B), s. Mechelen
Malsburg (Malsperg), Georg von der, 224, 227f
Mameranus, Nicolaus
-- Catalogus rebellium (1550), 228
-- Exercitus Caroli V. (1550), 182
-- Caroli iter (1548), 359f
Mangin, Estienne, 261f
Mangolt, Gregor, III 95f*, XVIII 219, 221
Mannheim (D), 353
Marbach, Johannes, XV 220*, XVIII 370-372
Marburg, 19, 192, 312, 331
Margarete von Frankreich (spätere Gattin von Emmanuel-Philibert von Savoyen), 379, 381, 393f, 422, 424
Mariano, Piero, s. Vermigli, Peter Martyr
Markneukirchen, s. Landwüst und Siebenbrunn
Marthalen (Kt. Zürich, CH), 350
Martin von Oettingen, Graf, 133
Martyr, Peter, s. Vermigli, Peter Martyr
Marxheim (Donau-Ries, Bayern, D), 70, 73, 86, 91, 100, 112, 126, 128, 217, 222
Maurer, Georg, Stadtschreiber Memmingens, XIII 161f*, XVIII 79f, 159, 161, 377f
Maxentius, Marcus Aurelius Valerius, römischer Kaiser, 329, 331
Mayer, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Mayer, Regula, 404, 406f, 412f
Meaux (Seine-et-Marne, F), 189, 261f
Mechelen (Malines; Antwerpen, B) (s.a. NN), 147f
Meckbach, Johann, XI 222f*, XVIII 275, 330f
Medici, Gian Giacomo de', Graf von Musso, V 162f*, XVIII 181f, 190f, 219, 221, 224, 226
Medici, Caterina de', s. Heinrich II., König von Frankreich
Medmann, Peter, XVI 344*, XVIII 15, 251
Meefuss, Hans, 79, 80*, 116, 404, 406
Megander (Großmann), Kaspar, I 214f*, XVIII 194
Meggen, Jost von, XVI 271*, XVIII 147f, 198f, 208, 210
Meggen, Nikolaus von (Verwandter von Jost), 147f, 198f
Meißen (Sachsen, D) (s.a. Heinrich IV. von Plauen), 214, 294
Melanchthon, Philipp, V 335*, XVIII 44, 73, 76, 143, 334, 340, 343, 376
-- Comm. in Danielem (1543), 194
-- Causae, quare retinendam doctrinam (1546), 214
-- In Evangelia annotationes (1545), 313
Mellis (Fries), Augustin, XV 227*, XVIII 75, 341
Memmingen (Bayern, D) (s.a. Funk, Balthasar; Triesch, Jörg, Bürgermeister; NN), 15, 22, 32, 63f, 66, 69, 79f, 82, 103, 105, 159, 161, 190, 256-258, 267, 269, 377-379, 401, 403, 429, 431
Menander, 214
Mergentheim, s. Bad Mergentheim
Mettius Fufetius, 239, 247
Meyer, Gabriel, Stadschreiber Aaraus, II 112*, XVIII 42, 291f, 310f
Meyer (Agricola), Lorenz (s.a. NN), II 258*, XIV 236*, XVIII 21, 40, 85, 87-89, 95f, 98f, 101f, 106-108, 115, 118f, 171, 173, 234, 237-242, 245, 277-279, 282f, 285, 297, 299, 303-308, 318-320, 345, 350, 356f, 361-364, 410, 429f, 432-435, 443-446
-- [Meier?], Regula (Gattin), 107, 435
Meyer zum Pfeil, Bernhard (Bruder Adelbergs), II 282*, XVIII 198, 200, 325f, 388, 393
Michelstadt (Odenwaldkreis, Hessen, D), 375
Milander (Apfelmann, Eppelmann), Engelbert, 19, 42, 64, 70, 192f*, 194, 273
-- Memorialis, 192
-- Christmann (Sohn), 193
-- Martin (Sohn), 193
-- Michel (Sohn), 193
Milano, s. Mailand
Miltenberg (Bayern, D), 375, 436
Mindel, Fluss, 339
Minden (Nordrhein-Westfalen, D), s. Waldeck, Franz von, Bischof
Mömpelgard, s. Montbéliard
Mötteli vom Rappenstein, Familie, 346
Mötteli vom Rappenstein, Joachim, 185
-- Von Ulm, Petronella (Gattin), 185, 405
Mötteli vom Rappenstein, Pankraz, 42, 85, 89, 355, 360, 430, 434
Moller, Georg, 327
Moller, Nikolaus, s. Müller gen. Maier, Nikolaus
Mont, Christopher, 467f
Montanus, s. Schmid, Johannes, aus Bergheim
Montanus, Laurentius, XIV 307f*, XVIII 126f
Montbéliard (Mömpelgard; Doubs, F) (s.a. Christoph und Georg von Württemberg, Grafen), 83
Morelet du Museau, Antoine de, IV 32*, XVIII 97, 294f, 325f, 452-454
Moritz, Her­zog und Kur­fürst von Sachsen (s.a. Prag), XI 132*, XVIII 13, 38, 41, 76-78, 104, 131, 133, 177, 199, 209-211, 224f, 227, 229, 234f, 239, 248-251, 261-265, 277, 281, 293f, 296-298, 300, 304, 309, 322-324, 327, 334f, 339, 341, 344, 351, 366-368, 374, 376, 379, 381, 386-389, 391, 397, 399, 401-403, 412, 423, 426, 430, 435-437, 439-441, 451-453
-- Absagebrief (27. Oktober 1546), 249f
-- Agnes von Hessen (Gattin), 324
Mouchet de Poligny, Jean, 64, 69, 244, 378
Mühlhofer, Adam, 42, 387, 393
Mülhausen, s. Mulhouse
Müller, Georg (Jörg), X 69*, XVIII 461, 463-467
Müller, Johannes von, 222
Müller gen. Maier, Nikolaus, XI 185*, XVIII 239, 248
München, 320, 355, 360, 383f
Münchenstein (Kt. Baselland, CH), 68
Münster i. W., s. Waldeck, Franz von, Bischof
Münster, Sebastian, VI 487*, XVIII 97
-- Cosmographia (1545), 313
Mulhouse (Mülhausen; Haut-Rhin, F) (s.a. Schweiz, Zugewandte Orte), 35, 126f, 130
Mund, s. Mont, Christopher
Murrhardt (Rems-Murr-Kreis, Baden-Württemberg, D), 425
Musculus, Wolfgang, IV 101f*, XIV 173*, XVIII 87f, 96, 98f, 102, 106f, 277-279, 282, 284f, 303, 306, 357, 364, 374f, 430, 432, 434, 443-445, 447
Musso (Como, I), s. Medici, Gian Giacomo de', Graf von
Myconius, Oswald (s.a. NN), I 226*, XVIII 17f, 20-26, 30f, 33f, 36, 38-41, 61-63, 68, 70-74, 103-106, 128f, 131-134, 147-149, 156f, 158, 198-200, 201f, 208-213, 218, 219-223, 224-230, 247, 260-263, 263-266, 267-269, 293-295, 296f, 313, 325-327, 328f, 334-336, 337, 340, 366-369, 373, 379-382, 397-399, 401-403, 419-421, 436-439, 439-442, 450, 451-454, 462
-- [...], Margrit (Gattin), 436f
-- Jakob [...] (Pflegesohn), 17



Nabholz, Paulus, 142, 144
-- Sebastian (Sohn), s. Nabholz, Sebastian
Nabholz, Sebastian, 19, 42, 142, 144*, 289f
Nägeli, Hans Franz, II 260*, XVIII 447
-- Burkart (Sohn), 447
Nagel von Königsbach, Katharina, s. Reischach, Ludwig von
Nancy (Meurthe-et-Moselle, F), 68
Naogeorg (Kirchmeyer), Thomas, XVII 429f*, XVIII 13, 26f, 63, 65, 79-81, 85, 88, 99f, 150, 155, 429, 432
-- Artikel (1546), 79-81, 99f
Nassau-Dillenburg (s.a. Wilhelm der Reiche von), 383
Naves, Johann von (Naves de Messancy, Jean), XIII 177f*, XVIII 323, 374f, 384
Neapel (I), 318, 320, 355, 360, 383f
Negelin, Christoph, Augsburger Hauptmann, 444, 447*
Neubauer, s. Naogeorg
Neuburg a.d. Donau (Bayern, D) (s.a. NN), 13, 61f, 71, 74, 85f, 88, 90, 118f, 131f, 140, 214, 267f, 277, 282, 300, 303, 305, 331, 333
Neustadt an der Weinstraße (Rheinland-Pfalz, D), 193
Newe zeytung auß dem Niderland (1546), 147f, 198f, 208f, 219f, 389
Niederhadamar (Limburg-Weilburg, Hessen, D), 192
Niederlande (s.a. Belgien; Newe zeytung; NN), 128f, 131, 133, 147f, 167, 174, 178, 221, 239, 247, 265, 389, 422, 426, 437, 439, 442, 457, 459
Niederlausitz, s. Lausitz
Ninive, 274
NN
-- Adliger: 220, 223, 267 (Basel), 182, 190f (Bayern), 181f, 191, 224, 226 (Bremen, Graf von), 131, 133 (Franken), 366, 368 (Habsburger)
-- Augustin [...]: 184-186, 215f, 340-343, 404f
-- Bauer: 298f, 355, 360
-- Beamter: 292 (Aaraus), 220, 222, 239, 247 (Postmeister Ebersbachs), 116, 143f (Zunftmeister Isnys), 131, 133 (Mailands)
-- Bekannter: 361 (Georg Caesars), 430, 434 (Lorenz Meyers und Schwyzers d.Ä.)
-- Bewohner, Bürger: 292 (Aaraus), 88, 123, 170, 172, 237-239, 242, 245, 247, 422, 424 (Augsburgs), 129f (Basels), 366f (Bruggs), 442, 451f (Dübendorfs), 294f (Grenzachs), 294f (Landsers), 85, 88, 224, 226 (Lauingens), 256f (Memmingens), 131, 133 (Niederlande), 220, 222, 279, 286 (Nürnbergs), 289f (Ravensburgs), 230f (Stammheims), 423, 427 (Straßburgs), 32 (Uris), 383f (Württembergs), 103, 105, 215f (Zürichs)
-- Bote, Briefbote, Gesandter: 170f, 428, 430 (Augsburgs), 131, 133, 366, 368 (Basels), 404f, 407, 409, 456f, 461, 464, 466 (Ambrosius Blarers), 340f, 379, 381, 437f (Bullingers), 373 (Enzinas'), 374, 443f (Johannes Hallers), 90, 147f, 233, 279, 286 (Kaiserlicher), 79, 83, 159, 161, 188, 219, 221, 422-424, 427, 454f (Konstanz'), 190f (Memmingens), 294f, 401, 403 (Myconius'), 61 (Schmalkaldischer), 366f (Stuttgarts), 345, 349 (Suleimans), 220, 222, 239, 247 (Württembergs), 71, 74, 419-421 (Zürichs)
-- Briefschreiber: 156f (nach Basel), 337-339 (aus Böhmen), 293f (an Myconius)
-- Buchhändler, Drucker: 147f, 198f (Italiener)
-- Diener: 334, 373 (Froschauers), 303, 305 (Sailers), 219, 221 (Michael Martin Stellas), 236f, 239f, 277, 279 (Stephan Veits), 340f, 352, 354, 357, 365f, 374 (Hans Wyss')
-- Familienangehörige (s.a. Hilles, Richard; Myconius, Oswald; Schodoler, Rudolf; Schweiglin, Hans; Stella, Johann Martin d.Ä.), 105 (Pellikans), 184f (Johannes von Ulms)
-- Frau: 156f
-- Fridle [...], Konrad Hofherrs Schwager: 78-80, 116, 404, 406f
-- Gattinnen und Witwen: s. Hofherr, Konrad; Myconius, Oswald; Ruman, Thoman; Schwyzer d.Ä.; Senger, Johannes
-- Geistliche, Pfarrer, Priester: 430, 434 (Umgebung Augsburgs), 150, 154 (Donaugebiets), 147f (Mechelens), 131f (Neuburgs a.d. Donau)
-- Hans [...], Zunftmeister von Isny: 116, 143f
-- Kriegsleute: 338f (Böhme), 86, 93, 230f, 259 (Eidgenosse), 224, 227 (Hesse), 70, 72, 220f, 264f (Italiener), 86, 90, 215f, 225, 228, 238, 245, 264f (Kaiserlicher), 103, 105, 110, 114, 205, 207, 252, 255, 304, 308, 366, 368, 387, 392 (Schmalkaldener)
-- Kundschafter, Spion: 70, 72 (Kaiserlicher), 70, 72 (Schmalkaldener)
-- Nüssli aus Einsiedeln: 36, 220, 222f
-- Reisender: 131f, 147f (in Basel), 422, 424f (aus Bourges), 270 (aus Venedig)
-- Student: 326f (Wittenbergs)
-- Verurteilter: 88, 97 (in Augsburg)
Nördlingen (Bayern, D), 70, 73, 76f, 86, 94, 99-101, 109f, 118f, 124, 126f, 136, 149-151, 153, 159f, 163, 177, 203, 231f, 277, 280-282, 340, 352f, 355, 359f, 374f, 383-385, 400, 427, 436f, 442
Nördlinger Ries, 99-101, 112, 179f
Nordsee, 468
Nozeroy (Jura, F), 211, 269
Nürnberg (s.a. NN), 104, 220, 222, 263, 265, 279, 286, 401, 403
Nüscheler, Heinrich, IV 254*, XVIII 416
Nüssli, [...], aus Einsiedeln, 36, 220, 222f



Oberehnheim, s. Obernai
Obernai (Bas-Rhin, F), 19
Ochino, Bernardino, XIII 135f*, XVIII 22, 71, 73, 88, 98, 103, 105-107, 181, 184, 277, 279f, 304, 308, 430, 434
-- Gesprech des Teütschen Lands (1546), 44, 73f, 103, 105
-- Predigten über den Galaterbrief (1546), 73, 103, 105
Öhringen (Hohenlohekreis, Baden-Württemberg, D), 426
Oekolampad, Johannes, I 197*, XVIII 39
Oelsnitz (Vogtland, Sachsen, D), 339
Österreich (inklusive Vorderösterreich) (s.a. Ferdinand I.; Johann von), 29, 127, 129, 159f, 233, 235, 238, 243, 309, 339, 396, 440, 442, 457, 459
Oettingen (s.a. Ludwig; Martin), Grafschaft, 131, 133, 140
Ofen, s. Buda
Oporin, Johannes, III 67*, XVIII 41, 214, 218-220, 327, 335f, 440f, 454
Orte, s. Schweiz
Ortenberg, Schloss (Schwarzwald, D), 92
Osiander, Andreas, II 198*, XVIII 76
Osnabrück (Niedersachsen, D), s. Waldeck, Franz von, Bischof
Ostsee, 177
Othmar, Valentin, 124, 148, 210, 365
Ottheinrich von Pfalz-Neuburg (Neffe Friedrichs II. von der Pfalz), IV 66*, XVIII 282
Ovid, 302



Padua (I), 193
Palästina, s. Israel und Judäa
Panizzone, Giovanni Domenico, XIV 386*, XVIII 20
Pannonien, s. Ungarn
Pappus (Bappus), Hieronymus, XV 583f*, XVIII 158, 233
Papst, s. Paul III.
Paris (F), 261f, 379, 381, 393, 425
-- Sorbonne, 220, 222, 261f
Parma (I), 296
Pasquillus Alphonsi Aemilii Sebasti (1546), 365
Pasquillus Germanicus (1546), 365
Pasquillus. Der halbe Poet (1546), 365
Pasquillus. Semipoeta (1546), 365
Passau (Bayern, D), 217
Passaun, s. Albrecht von Schlick, Graf
Pastor, Hans, II 115*, XVIII 393
Paul III. (Farnese, Alessandro) (s.a. Bucer, Martin), Papst, 23, 33, 35f, 41, 62, 64, 67, 109, 111, 131, 133, 135, 137f, 147f, 166, 168, 188f, 192f, 201, 203-206, 209, 212, 214f, 220, 223f, 226, 235, 244, 263f, 270f, 293f, 296-298, 301, 318f, 322, 325f, 331, 355, 359, 365, 377, 386-388, 390, 430, 434, 440f, 453
-- Brief an die eidgenössischen Bischöfe und Äbte (11. April 1546), 215
-- Bündnis mit dem Kaiser (26. Juni 1546), 244, 388
-- Breve an die Eidgenossenschaft (3. Juli 1546), 214f, 388
-- Bulle (15. Juli 1546), 244
-- Pier Luigi (Sohn), s. Farnese, Pier Luigi
Paulus, Apostel, 194, 356, 363, 371f
Pellikan, Konrad (s.a. NN), I 201f*, XVIII 14, 103, 105, 115, 145f, 174, 370-373
-- Im Gruß, 75, 107f, 129f, 147, 149, 159, 166, 169, 181, 184, 186, 191f, 194, 239, 248, 256, 258, 275, 279, 287, 304, 309, 430, 436, 444, 446
-- Bibelkommentare, 340, 342
-- Chronikon, 105
Perotti, Niccolò
-- Cornucopiae, 340, 342f
Perrenot, Antoine, Bischof von Arras, 267
Perrenot, Nicolas, Herr von Granvelle, X 198*, XVIII 261, 263, 267-269, 319, 321-323, 379, 381, 383, 393f, 400f, 403, 422, 424
-- Bonvalot, Nicole (Gattin), 267, 269
-- Antoine (Sohn), s. Perrenot, Antoine
Persius (Aulus Persius Flaccus), 167
Peru, 166, 168
Petrus, Apostel, 442
Peutinger, Claudius Pius, XV 191*, XVIII 38, 42, 86, 89f, 166f, 174-178, 275f
-- Söhne, 42, 86, 89f, 167, 174f, 178
Pfaffenhofen (Bas-Rhin, F), 143
Pfalz (s.a. Friedrich II./III. und Ottheinrich, Kurfürsten bzw. Pfalzgraf), 228, 294
Pfalz-Neuburg (s.a. Ottheinrich), 128f, 282
Pfister, Nikolaus, V 408f*, XVIII 18, 369f
Phaedrus, 308
Pharao, 33, 234, 236, 329, 331, 352, 354
Philipp I. von Braunschweig-Grubenhagen, 94
-- Albrecht (Albert) (Sohn), s. Albrecht
-- Ernst (Sohn), s. Ernst d. Bekenner
Philipp I. der Großmütige, Landgraf von Hessen, II 181*, XVIII 13, 15, 18f, 22, 26f, 34, 38f, 62-64, 66f, 69f, 73, 78f, 86, 91, 98, 100, 103-105, 109-114, 131, 133, 150, 154, 164f, 174-177, 185-187, 190f, 194, 203f, 217, 220, 223-225, 227, 229, 234, 236, 238f, 244f, 248, 250, 252, 261, 264, 266, 272-275, 277, 280f, 287, 292f, 300, 302, 319-332, 334f, 339, 341, 343-348, 351, 353-355, 358f, 361, 366-368, 374, 376, 379f, 383-385, 388, 397-399, 405, 408, 423, 427f, 430-432, 435f, 440f, 445
-- Bestendige und warhafftige Verantwortung bzw. Apologie (2. September 1546), 238, 244, 298, 302
-- Brief an die Eidgenossen (18. September 1546), 69
-- Brief an die IV Orte (26. September 1546), 33, 62, 67f, 102, 106-108, 179, 243
-- Agnes (Tochter), s. Moritz von Sachsen
-- Wilhelm (Sohn), s. Wilhelm IV. von Hessen
Piscatorius (Fischer, Lithopolitanus), Johannes, aus Stein am Rhein, XIII 29*, XVIII 230, 232
Planta, Matthias, 165
Platten, s. Horní Blatná
Plauen (Vogtland, Sachsen, D), 337-339
Plutarch, 219
Pluto (Dis), 403
Pöhl, s. Helmsgrün
Polen, 117, 351
Pomeranus, s. Bugenhagen, Johannes
Pommern, 177
Pontisella, Johannes, XI 303f*, XVIII 42, 157f, 192, 233
Porrentruy (Pruntrut; Kt. Jura, CH), 66
Porta, Petrus Dominicus Rosius a, 165
Portugal, s. Isabella von Portugal
Prag
-- Prager Vertrag (19. Oktober 1546), 250
Preußen (s.a. Albrecht von Preußen, Herzog; Deutscher Orden), 104
Provence (F), 264f
Pruntrut, s. Porrentruy



Quirinus, s. Guerini, Hannibal



Rain am Lech (Donau-Ries, Bayern, D), 61f, 86, 92, 170, 172, 224-226, 245
Raittner, Johann Christoph, Abt
-- Ephemerides, 142
Rappenstein, s. Mötteli vom
Rapperswil (Kt. St. Gallen, CH), 167
Rascher, Johann Martin, 165
Rauchschnabel, Erasmus, 400
Ravensburg (Baden-Württemberg, D) (s.a. NN), 15, 19, 29, 42, 142-145, 289-291
Redwitz, Weigand von, Bischof von Bamberg, 277, 280
Regensburg (D) (s.a. Gienger, Georg, Landvogt), 45, 78, 134, 137, 215, 217, 225, 229, 267f, 277, 280f, 309, 355, 360, 403
-- Reichstag (1532), 386, 389
-- Reichstag (1541), 331
-- Reichstag (1546), 78
-- Zweites Regensburger Religionsgespräch (1546), 280
Rehlinger, Wolfgang, VII 163*, XIV 59*, XVIII 374f
Reichenweier, s. Riquewihr
Reichwein, Hans, 422, 425f
Reifenberg, Friedrich von, 110, 112, 228
Reinhart, Anna, s. Zwingli, Ulrich
Reinhart, Jakob (Annas Neffe), XVII 344*, XVIII 42, 85, 89, 296, 355, 360, 377f
Reischach, Ludwig von, XII 118*, XVIII 220, 223
-- Nagel von Königsbach, Katharina (Gattin), 223
Remstal (Baden-Württemberg, D), 353
Rettalet, Reinhard, 128-130
-- Dorothea (Tochter), s. Schmid, Franz Konrad
Reutigen (Kt. Bern, CH), 393
Reutlingen (Baden-Württemberg, D), 422, 425, 437f
Reutti ob d. Donau, s. Amstetten
Rheden (Rhoden), Konrad von, 225, 228
Rhein, Fluss, 20, 29, 128-130, 166f, 198f, 355, 359, 468
Richmut, Heinrich, Hauptmann, 205, 207*, 208
Richterswil (Kt. Zürich, CH), 102
Riedlingen (Biberach, Baden-Württemberg, D), 128
Riquewihr (Reichenweier; Haut-Rhin, F), 15, 18, 126-128, 180
Rochefort, Antoine de, 85, 99
Röist, Diethelm, II 32*, XVIII 288f
-- Jakob (Sohn), s. Röist, Jakob
Röist, Jakob, XII 91*, XVIII 184, 186, 288f
-- Ulm, Barbara von (Gattin), XII 90*, XVIII 184, 186, 288f
Römer, Thoman (Hans), s. Ruman
Rom (inklusive Römisches Reich und Vatikan) (s.a. Paul III.), 76, 80, 128f, 148, 208, 210, 239, 244, 247, 270f, 386-388, 391
Rorbas (Kt. Zürich, CH), 175
Rorschach (Kt. St. Gallen, CH), 198f, 208, 210
Rosenberg, Albrecht von, 225, 229
Rothenburg ob der Tauber (Ansbach, Bayern, D), 46, 359f, 375, 387f, 392, 395f, 419f, 436-438, 442
Rüderswil (Kt. Bern, CH), 392
Rüti (Kt. Zürich, CH), 350
Ruf, Jakob, XIV 345*, XVIII 31, 79, 81
-- Glarner Nebensonnenerscheinung (1544), 81
-- Glarner Wolkenerscheinung (1547), 81
-- Kalender (1543ff), 81
-- Schaffhauser Missgeburt (1543), 81
Ruman (Romanus, Rauman, Römer), Thoman (Hans), XVII 417f*, XVIII 21, 40, 85, 87-89, 95f, 98f, 101f, 106f, 115, 118f, 171, 173, 240, 275f, 278, 283, 297-299, 302, 304f, 307-309, 319f, 345, 350*, 357, 361, 363-365, 410, 429, 432f, 443-446
-- [...] (Gattin), 107
Ryhiner, Heinrich, Stadtschreiber Basels, 198, 200, 261f, 419f



Sachsen (s.a. Johann Friedrich I./II., Moritz, Herzöge bzw. Kurfürst), 30, 63, 127-129, 150, 198f, 209f, 214, 250, 264f, 281, 294, 296f, 326f, 334, 337-339, 341, 344, 353, 366-368, 373, 379-381, 397, 399, 440, 442, 450, 454
Sailer, Hieronymus (s.a. NN), XVII 195*, XVIII 42, 76, 98f, 218f, 287, 303, 305, 351f, 355, 360, 366f, 373, 419-421
-- Anton (Sohn), 352
-- Bartholomäus (Sohn), 352
Salet, Wolfgang, 42, 157f
Salis, Anton von, 165
Salis, Friedrich d.Ä. von, 165
-- Friedrich d.J. (Sohn), 165
Sallust, 202
Sanherib, König Assyriens, 436f
Sankt Gallen (CH) (s.a. Schweiz, Zugewandte Orte), 15, 35, 42, 62, 79, 82, 116f, 134, 136, 204, 208, 210, 219, 259, 287, 303, 305, 333, 351, 364, 366f, 373, 400f, 403, 412f, 419, 421
Sankt Joachimsthal, s. Jáchymov
Sassenus (van Sassen), Servatius (Servaes), 105
Savoyen, s. Karl III. von Savoyen, Herzog
Schachten, Wilhelm von, 224, 227f
Schär, s. Scher von Schwarzenburg
Schaffhausen (CH) (s.a. Schweiz, IV Orte), 35, 37, 39, 45, 67, 106f, 193, 207, 220, 223, 225, 229, 292f, 367, 382, 457, 460
Schellenberg, Ulrich von, 139
Schenk, Matthias, XIV 452f*, XVIII 184f
Schenk, Philipp, 110, 114
Scher von Schwarzenburg, Peter d.Ä., 313
-- Peter d.J. (Sohn), 313
-- Elisabeth (Tochter), s. Höcklin, Hans Christoph
Schertlin, Hans Lorenz, 72
Schertlin, Ludwig, 72
Schertlin von Burtenbach, Sebastian, 23, 32, 42, 70-72, 86, 91-93, 95, 126, 128, 131f, 149-154, 156, 163f, 170, 172, 198f, 209, 211, 222, 224f, 238, 245f, 248, 267f, 279f, 286, 320, 341, 354f, 358, 360, 366, 368, 374, 435, 444, 447, 451-453
Scherzligen (Thun) (Kt. Bern, CH), 392
Scheuerschloss, Daniel, 224, 228
Schlosswil (Kt. Bern, CH) und Herrschaft Wil, 392
Schmalkaldischer Bund (s.a. NN; Schweiz, IV Orte), 32, 67f, 94, 120, 162, 179, 205f, 245f, 249, 264, 270f, 293, 301, 317, 323, 326, 334, 345, 347, 360, 385, 389, 412, 431, 440, 442, 446, 455, 459
-- Schreiben an die IV Orte (26. September 1546), 33, 62, 67, 102, 108, 179, 243
Schmalkaldischer Krieg, Schriften dazu, s. Birck; Bullinger; Karl V.; Ochino; Pasquillus; Paul III.; Philipp von Hessen; Schradin; Schrot; Warhafftige zeitungen
Schmid, Felix, III 249*
-- Agnes (Tochter), s. Zoller, Hans Wilpert d.Ä.
Schmid gen. Glüner, Franz Konrad, 129f
-- Rettalet, Dorothea (Gattin), 129f
Schmid, Johannes, Diakon in Memmingen, 256, 258, 377, 379
Schmid (Fabritius Montanus), Johannes, aus Bergheim, XIV 243*, XVII 428f*, XVIII 127
Schmutter, Fluss und Tal, 339
Schnauss, Cyriacus
-- Newe Zeytung vom Teuffel (1546), 365
Schnell (Velocianus), Johannes, XVII 414*, XVIII 377f
Schnell, Sebastian, 70f, 132
Schodoler, Meinrad, 20, 447-449, 448*
-- Wilhelm (unehelicher Sohn), 448
Schodoler, Rudolf (Cousin Werners), 448
-- Ulrich (Sohn), s. Schodoler, Ulrich
-- [...] (Tochter), s. Wüst, Jakob
Schodoler, Ulrich, 20, 447-449, 448*
Schodoler, Werner, II 81*, XVIII 448
-- Magdalena (Tochter), s. Wüst, Abraham
-- Meinrad (Sohn), s. Schodoler, Meinrad
Schönau, Hans Victor von, 43, 415, 417*
Schönbach, s. Krásná und Luby
Schöner, Hans, XVII 307*, XVIII 275f, 405, 408f, 423, 426
-- Lied (1546), 405, 408f
Scholasticus, s. Schuler
Schopfheim (Lörrach, Baden-Württemberg, D), 313
Schopper, Jakob, 437
-- Schöne außlegunge (1546), 437
Schorndorf (Rems-Murr-Kreis, Baden-Württemberg, D), 353, 422, 424, 437f
Schradin, Johannes, VII 251f*
-- Expostulatio (1546), 123f
Schrading, Hans Lorenz, 72
Schrot, Martin (Michael)
-- Neüwer Römischer Pasquillus (1546), 365
Schrotteisen, Lukas, 79, 83
Schubinger, Felix, 22, 159, 161, 188
Schucan, Jakob (Neffe Peters), 165
Schucan, Peter, 165
Schütz, Katharina, s. Zell, Matthias
Schuler (Scholasticus), Gervasius d.Ä., I 193*, XVIII 22, 190-192, 256-258, 377-379
-- Lübegger, [...] (Gattin), 377, 379
-- Rahel (Tochter), 377, 379
Schwaben (D), 167, 175, 222, 278, 283, 303, 305, 356, 362, 378, 381, 429, 432, 437
Schwäbisch Gmünd (Baden-Württemberg, D), 353-355, 358f
Schwäbisch Hall (Baden-Württemberg, D), 384, 396, 422f, 425-427, 431, 436-438, 440-443, 445f
Schwaz (Tirol, A), 86, 91
Schweiglin (Schweiklin), Hans, 183*, 238, 245
-- Seitz, Barbara (Gattin), 183
-- [...] (Sohn), 181, 183, 238, 245
Schweiz, Eidgenossenschaft, Helvetien (s.a. NN)
-- Drei Orte (Uri, Unterwalden, Schwyz), 86, 93
-- IV protestantische Städte oder Orte (Basel, Bern, Schaffhausen, Zürich), 17, 22, 25f, 32, 34-37, 61f, 64, 67, 88, 99f, 103, 106f, 109-111, 147, 166, 179f, 186-188, 195f, 198, 200f, 205f, 212, 220, 223, 225, 235, 238, 242, 249, 271, 298, 300, 382, 386f, 457, 460
-- IV Orte an den Kaiser (26. Oktober 1546), 34, 67, 180, 326, 385, 387-390, 420
-- IV Orte an die IX Orte (26. Oktober 1546), 67
-- IV Orte an die Schmalkaldener (26. Oktober 1546), 34, 67, 179f, 203f, 234f, 250, 280, 300, 317, 332, 390
-- V katholische Orte oder Innere Orte (Uri, Schwyz, Unterwalden, Luzern, Zug), 32, 35, 61f, 64, 67, 97, 99f, 102f, 105, 107, 147f, 194, 198f, 201f, 208, 210, 220, 223, 231, 233, 249, 267, 269, 382, 416, 418-420, 444, 446
-- VII Orte (Uri, Schwyz, Unterwalden, Luzern, Zug, Freiburg und Solothurn), 148
-- IX Orte (Appenzell, Freiburg, Glarus, Luzern, Schwyz, Solothurn, Unterwalden, Uri und Zug), 32, 35-37, 64, 67, 79, 83, 111, 205-207, 209, 212, 220, 223, 269, 380, 382, 409-411, 419f, 446, 457, 460
-- Zugewandte Orte, 15, 203f, 206, 220, 235
-- Söldner im Schmalkaldischen Krieg, 22, 25, 31f, 34, 64, 68, 79, 81f, 87, 95, 98, 100, 116, 119f, 134, 136, 150, 154, 166f, 174-176, 178, 207, 231, 235, 256f, 295f, 335f, 386, 389-391, 419f
Schwenckfeld, Kaspar von, IV 34*, XVIII 142, 193, 312-315
-- Anwysunge (1528), 312, 314
Schweninger, Karl, 144
Schweri, Konrad, 63f, 66, 69f, 79f, 103, 105, 378
Schwyz (CH) (s.a. Schweiz, III, V, VII und IX Orte), 418
Schwyzer, Rudolf d.Ä. (s.a. NN), XIII 291*, XVIII 21, 40, 85, 87-89, 91, 95f, 98f, 101f*, 106-108, 115, 118f, 171, 173, 234, 237-242, 245, 277-279, 282f, 285, 297, 299, 303-308, 318-320, 350, 356f, 361-363, 410, 429f, 432-434, 443-446
-- [...] (Gattin), 107
-- Rudolf d.J. (Sohn), 88, 101f
Scipio (Publius Cornelius Scipio Nasica Corculum), 79f
Seitz, Barbara, s. Schweiglin, Hans
Sénarclens, Claude de (s.a. Enzinas, Francisco de, Historia), 214
Senger, Johannes, 27, 310f
-- [...] (Gattin), 310f
-- Isaak (Sohn), 27f, 310f
Sepinus, s. Im Haag
Serin (Sörin, Soer), Leonhard, XV 455*, XVIII 212, 230-233, 259
Siebenbrunn (Vogtland, Sachsen, D), 338
Simler, Johann Jakob, 18, 20, 84, 161, 204, 336, 396
Simler, Josias (s.a. Stucki, Johann Wilhelm), 59f, 121f, 209, 213, 312, 315
Simler, Peter, I 53*, XVIII 16, 18, 59f, 121-123
-- Huser, Verena (Gattin), 59f, 121f
-- Josias (Sohn), s. Simler, Josias
Singen (Konstanz, Baden-Württemberg, D), 423, 438
Sirenen, 412, 414
Sizilien, 147f
Soer, Sörin, s. Serin
Sollinger (Zölchner), Erhard, 338
Solothurn (CH), s. Schweiz, VII und IX Orte
Sonnenberg, Wendel, 419f
Sontheim a.d. Brenz (Baden-Württemberg, D) (s.a. Brenz), 159f, 168, 225, 229, 245
Sophokles, 219
Soto, Pedro de, XIII 177*, XVIII 386, 389
Spanien, Spanier (s.a. Johann von Österreich; Karl V.), 24, 42, 64, 68, 86, 90, 92, 103f, 123f, 126f, 131f, 135, 138, 149-151, 153f, 156f, 166, 168, 170-172, 180, 198f, 208f, 219-221, 238, 245-247, 252, 254, 260f, 264-266, 328f, 366f, 397f
Speyer (D), 143
-- Reichstag (1544), 386, 389
Spiez (Kt. Bern, CH), 393
Sprüngli, Jakob, XIII 279*, XVIII 28, 310f
Stäfa (Kt. Zürich, CH), 102
Stammheim (Kt. Zürich, CH) (s.a. NN), 15, 42, 230f, 259, 312, 378, 457, 460
Stancaro, Francesco, 27, 277, 279f, 280, 304, 308f, 430f, 434
Stein am Rhein (Kt. Schaffhausen, CH), 23, 457, 460f, 463-466
Steinbrüchel, Hans, Schaffner zu Kappel, XVI 221*, XVIII 417
-- Hans (Sohn), 416f
Steiner, Werner, I 45*, XVIII 43, 341-343, 405
Stella, Johann Martin d.Ä., 219, 221
-- Michael Martin (Sohn), s. Stella, Michael Martin
-- Johann Martin d.J. (Sohn), 219, 221
-- Wilhelm Martin (Sohn), 219, 221
-- [...] (Töchter), 221
Stella, Michael Martin (s.a. NN), 42, 219-221
Stenilz, [...], 110, 114
Stetten, Georg I. von, 279, 286
Stettler, Michael
-- Berner Chronik, 76
Stier, Sigismund, IX 241*, XVIII 267f
Straßburg (F) (s.a. NN), 14f, 20, 32, 34, 39, 42-44, 75, 103, 128, 130, 143, 145f, 170, 172, 180, 183, 186, 218, 261, 263, 265, 294f, 312f, 315, 325f, 365, 370-373, 385, 388, 392, 401f, 417, 422f, 427, 436f, 439f, 444, 446, 453f, 467f
Strozzi, Piero, 64, 68, 83, 86, 92, 103, 131, 133, 189, 271, 381, 393f
Stucki, Johann Wilhelm
-- Vitae Josiae Simleri (1577), 59
Stumpf, Barbara, s. Hospinian, Fridli
Stumpf, Johannes, IV 76*, XVIII 18, 43, 231, 259, 400
-- Eidgenössische Chronik (1547), 43, 259, 400
-- Johann Rudolf (Sohn), s. Stumpf, Johann Rudolf
Stumpf, Johann Rudolf, XV 344*, XVIII 400
Sturm, Jakob, II 163*, XVIII 323
Sturm, Johannes, V 221f*, XVIII 196, 249, 453
Stuttgart (s.a. NN), 354, 358, 366-368, 374, 376, 384, 417, 423f, 428, 431, 437f
Sueton, 236
Suleiman I., Sultan (s.a. NN; Türkei), 147f, 256, 258, 263-265, 277, 281, 345, 349, 395f, 430, 435, 440, 442
Sulzer, Simon, II 45f*, XVIII 39, 369
Sylvan, Johann, 193



Täufer, Anabaptisten, 44, 76, 312
Tauberbischofsheim (Baden-Württemberg, D), 375
Tedtenrieder, Jörg, 169
Teufen, Schloss (Kt. Zürich, CH), 42, 184f, 404, 406
Thamer, Theobald, XIV 399*, XVIII 15, 18-20, 23, 28f, 192-194, 273-275, 276, 319, 321, 329f, 332f, 341, 343f, 379f, 382, 401f, 405, 408
Thessaloniki (GR), 231
Thomann, Heinrich d.Ä., 19
-- Heinrich (Sohn), s. Thomann, Heinrich
Thomann, Heinrich, XVII 399f*, XVIII 15, 19, 23, 25, 61f, 70-74, 76f, 90f, 93-95, 104, 110, 114, 119, 124, 154, 160f, 163f, 168, 171, 180, 182, 197, 199f, 204, 209, 211f, 216f, 221f, 226-232, 235, 243, 245f, 250f, 253-256, 265f, 272f, 280, 287f, 299, 317f, 320, 322f, 329-332, 335, 368, 397, 410, 415-418
Thormann, Peter, 261, 263
Thüringen (D), 353, 401, 403
Thumysen, Itelhans, III 269*, XVIII 382, 397, 399, 464f
Thun (Kt. Bern, CH) (s.a. Scherzligen), 392f
Thurgau (CH), 29, 35, 185, 341, 344, 452f
Tirol, 86, 91, 438
Tischmacher, Hans Heinrich, Bote, 412, 414
Töss (Kt. Zürich, CH), 29, 159, 161
Traber, Johann
Travers, Johannes, IX 62*, XVIII 22, 158, 164f
-- Johannes d.J. (Sohn), 165
Travers, Johann Georg, 165
Trebellio, Teodosio, XII 207f*, XVIII 128f, 271
Trient (Trento; I) (s.a. Madruzzo, Cristoforo, Bischof), 41
-- Konzil (s.a. Bullinger; Enzinas, Francisco de), 41, 203, 214f, 218f, 260, 263f, 334, 386, 389, 430, 436, 444, 446
Triesch, Jörg, Bürgermeister Memmingens, 191
Troja, 125
Trott, Adam von, 323f, 345, 347
Tudor, s. Heinrich VIII.
Tübingen (D) (s.a. Bebenhausen), 193, 426
Türkei, Türken, Osmanisches Reich (s.a. Suleiman I., Sultan), 99, 101, 148, 156, 159, 265, 339, 345, 349, 351, 389, 396, 435
Turbenthal (Kt. Zürich), 350
Twiel, s. Hohentwiel



Ulhart, Philipp d.Ä., 365
Ulm (Baden-Württemberg, D), 15, 24, 31f, 124, 134f, 137, 143, 150, 153f, 159, 161, 171, 174-176, 178-180, 182, 187, 198-200, 205, 207, 209, 211f, 217, 224f, 227f, 230, 232-234, 238f, 242-244, 246, 248, 252f, 259, 267, 269, 288f, 295, 298, 302, 304, 308, 315, 319, 322f, 325f, 348, 377f, 395-398, 400f, 403f, 407-410, 412, 414, 422, 425, 428, 431, 436f, 440f, 444, 446, 457-459
Ulm, Gregor von, 42, 185, 325, 344, 346, 351, 382f, 405
Ulm, Hans (Johannes) von (ehelicher Sohn Hans Jakobs), 404, 405f*
-- Hinwil, Barbara von (1. Gattin), 406
-- Waldner von Freundstein, Elisabeth (Gattin), 406
Ulm, Hans Jakob von (Bruder Gregors), 42, 184f, 289, 404-406
-- Zum Tor, Barbara (Gattin), 184f
-- Barbara (Tochter), s. Röist, Jakob
-- Hans (Johannes) (Sohn), s. Ulm, Hans von
-- Johannes (Hans) (unehelicher Sohn), s. Ulm, Johannes von
Ulm, Heinrich von (Bruder Gregors), 42, 184f, 215, 217, 275f, 288f, 341, 344, 346, 383, 404f
-- Blarer, Barbara (Gattin), 185, 215, 217, 288f, 341
-- Achior (Sohn), 405
-- Hans Walter (Sohn), 405
-- Heinrich (Sohn), 405
-- Katharina (Tochter), 405
-- Margaretha (Tochter), 405
-- Petronella (Tochter), s. Mötteli vom Rappenstein, Joachim
Ulm, Johannes von (unehelicher Sohn Hans Jakobs) (s.a. NN), XV 303f*, XVIII 43*, 184-186, 188, 215f, 340-343, 404, 405*f, 412f
Ulrich von Württemberg, Herzog, III 94f*, XVIII 13, 26, 34, 76f, 131, 133, 150, 154, 159f, 170, 172, 177, 187, 239, 246f, 299, 325f, 334f, 354, 358, 368, 383f, 396-398, 405, 408, 413f, 422-428, 431, 437f, 440f, 444, 446, 452f
Ungarn (s.a. Ferdinand I.), 263-265, 277, 281, 351, 376, 396, 440, 442
Unterwalden (CH) (s.a. Schweiz, III, V, VII und IX Orte), 69
Urbanus Bellunensis (Bolzanius), s. Valeriani, Urbano
Uri (CH), s. NN; Schweiz, III, V, VII und IX Orte
Uster (Kt. Zürich, CH), 42



Vadian (von Watt), Joachim, II 38*, XVIII 18, 31, 43f, 98f, 219, 259, 334, 368, 400
-- Kleine Chronik (1545), 259
Valeriani (Dalle Fosse), Urbano, VIII 290*
-- Griechische Grammatik (1546), 125
Valois, s. Franz I.
Varnier, Hans d.Ä., VI 280*, XVIII 124, 230-232, 244, 315, 437
Vaud (CH), 109, 111
Veit, Stephan (s.a. NN), 236f, 240, 277, 279
Velleius Paterculus, 242
Velocianus, s. Schnell, Johannes
Veltheim (Kt. Aargau, CH), 310
Veltwyck, Gerhard, 265, 442
Venedig (s.a. NN), 14f, 41, 116f, 128f, 131, 133, 138, 147f, 237, 242, 264f, 269-272, 345, 349, 395f, 412, 430, 435
Venlo (Limburg, NL)
-- Frieden von (1543), 67
Verallo, Girolamo, 322
Vergil, IV 265*, XVIII 190, 248, 361, 364f
Vermigli, Peter Martyr (Piero Mariano), XII 183f*, XVIII 370-373
Vermod, Guillaume, 209, 211f, 267, 269
Vermod, Jean (Bruder Guillaumes), 267, 269
Vernéřov (Wernersreuth; Böhmen, CZ), 338
Vesalius, Andreas d.Ä., 221
-- Andreas (Sohn), s. Vesalius Andreas
Vesalius, Andreas, XIII 164f*, XVIII 42, 219f
Vestenberg, Hans Kraft von, 74
Vogel, Christian, Hauptmann, 116f, 134, 136, 176
Vogel, Melchior, Bote Zürichs, 437f
Vogler, Hans d.Ä., Ammann, II 33*, XVIII 42, 150, 155, 166, 169, 239, 248, 298, 301, 304, 307, 351f, 357, 364, 430, 434
-- Hans (Sohn), s. Vogler, Hans d.J.
-- Leodegar (Sohn), 357, 364
Vogler, Hans d.J., X 49*, XVIII 42, 150, 155, 166, 169, 181, 184, 239, 247f, 287, 298, 301, 303-305, 307, 309, 319, 322, 355, 357, 360, 364, 430, 434
-- Grafner, Maria (Gattin), 434
Vogtherr, Heinrich d.Ä., 400
Vogtland (Sachsen und Böhmen), 338f
Vorderösterreich, s. Österreich



Waadt, s. Vaud
Waal, Fluss, 20, 468
Wädenswil (Kt. Zürich, CH) (s.a. Wirz, Hans Konrad, Landvogt), 312
Wägmann, s. Wegmann
Walachei, 351
Waldburg, Otto Truchsess von, Bischof von Augsburg, XIV 63*, XVIII 87, 95, 239, 246, 256f, 267f, 355, 359, 374f, 429, 431
Waldeck, s. Johann I. von Waldeck
Waldeck, Franz von, Bischof von Minden, Münster und Osnabrück, III 90*, XVIII 114
Waldner von Freundstein, Elisabeth, s. Ulm, Hans (Johannes) von
Waldsee, s. Bad Waldsee
Walther, s. Gwalther
Walther, Hans, Drucker, 315
Warhafftige zeitungen aus dem Feldlager (1546), 168
Watt, Joachim von, s. Vadian
Wattenwyl, Hans Jakob, II 90*, XVIII 261, 263
Wechingen (Donau-Ries, Bayern, D), 61
Wecker, Johann Jakob, 327*
Weder, Adam, 338
Weeze, Johann von, Bischof von Konstanz, IX 85*, XVIII 148
Wegmann, Hans (Johannes), XII 251*, XVIII 464f
Wegmann, Regula, s. Koller, Felix
Weickmann, Jos, 396
Weimar (D), 329
Weingarten, s. Blarer Gerwig, Abt von; Wingarten, Wolfgang von
Weinsberg (Heilbronn, Baden-Württemberg, D), 422f, 425, 437f
Weinstadt, s. Großheppach
Weiße Elster, Fluss, 338
Weißenbach, Hans Wilhelm von, 338
Weißkirchen, s. Albrecht von Schlick, Graf
Weitmühl, Sebastian von, 199, 338f
Wellenberg, Schloss (Kt. Thurgau, CH), 42, 346, 382f
Welser, Familie, 108
Welser, Hans (Johannes) d.Ä., XII 154*, XVIII 183, 209, 211, 230, 232, 237, 241f, 284, 395f, 430, 434
Wemding (Donau-Ries, Bayern, D), 86, 94, 134, 136
Werden, Hans von, 104
Werdmüller, Otto, II 288*, XVIII 129f, 194, 275, 444, 446f
Wernersreuth, s. Vernéřov
Wertach, Fluss, 238, 245
Westerburg, Gerhard, 44
Westheimer, Bartholomäus, II 53*, XVIII 313
Wick, Johann Jakob (inklusive Wickiana), VII 123f*, XVIII 417
Widenhuber, Hans, VI 255f*, XVIII 259
Wied, Hermann von, Erzbischof und Kurfürst von Köln, II 104*, XVIII 15
Wien, 27, 304, 308f, 339
Wiesloch (Baden-Württemberg, D), 403
Wil, Herrschaft, s. Schlosswil
Wilhelm IV. von Bayern, Herzog, 86, 92, 172, 320, 355, 360, 374f
Wilhelm IV. von Hessen, Landgraf, 75
Wilhelm der Reiche von Nassau-Dillenburg, Graf, VI 42*, XVIII 383
Willing, Johannes, 19, 42, 142, 143f*, 193, 289f
Wingarten (Weingarten), Wolfgang von, II 89*, XVIII 261, 263
Winterthur (Kt. Zürich, CH) (s.a. Töss), 29, 38, 161, 346, 464, 466
Wirth, s.a. Hospinian
Wirth, Barbara, s. Fädminger, Johannes; Hospinian, Leonhard
Wirth, Hans, Untervogt von Stammheim, 312
-- Keller, Anna (Gattin), 378
-- Adrian (Sohn), s. Hospinian, Adrian
-- Fridli (Sohn), s. Hospinian, Fridli
-- Hans (Sohn), 312
-- Leonhard (Sohn), s. Hospinian, Leonhard
Wirz, Hans d. J., Schaffner zu Wädenswil (gest. 1545), 222
Wirz, Hans Conrad (1606-1667), 312
Wirz, Hans Konrad (1554-1618), Landvogt Wädenswils, 312
Wirz, Hans Thomann (1536-1578), 415-418
Witikon (Kt. Zürich, CH), 308
Wittenberg (s.a. NN), 143, 277, 281f, 303, 305, 326f, 334f, 351f, 356, 374, 376
-- Wittenberger Konkordie (1536), 145f, 356, 362
Wittislingen (Dillingen, Bayern, D), 299, 320
Wohlen (Kt. Aargau, CH), 466
Wolf, Johannes, Pfarrer in Zürich, II 70*, XVIII 107f, 115, 275
Wolfart, s. Wolfhart
Wolfenbüttel (s.a. Heinrich d.J., Herzog von Braunschweig), 87, 95, 248
Wolfhart (Lycosthenes), Konrad, XIV 243f*, XVIII 103, 105, 213, 312, 315
Wolfhart, Ulrich, Arzt, 256, 258, 377, 379
Woringen (Unterallgäu, Bayern, D), 379
Worms
-- Reichstag und Ewiger Landfrieden (1495), 387, 391
-- Reichstag und Edikt (1521), 386, 388
-- Reichstag (1545), 386, 389
Württemberg (s.a. Christoph, Georg und Ulrich, Grafen bzw. Herzöge; NN), 86, 90f, 93, 104, 128f, 149, 151, 159f, 174, 178, 209, 211, 267f, 277, 280, 334f, 366, 368, 383f, 397f, 413f, 422-425, 427, 429, 432, 438, 440f, 467
Würzburg (s.a. Zobel, Melchior, Bischof), 128f, 281, 352f, 374-376, 397, 399, 430, 435f
Wüst (Wüest), Abraham, 449
-- Schodoler, Magdalena (Gattin), 449
Wüst (Wüest), Jakob (Bruder Abrahams), 449
-- Schodoler, [...] (Gattin), 449
Wydler, Marcus (1545-1613), 167
Wydler, Marx, 166, 167*, 174f
-- Marx (Sohn), 167
Wyss, Hans (s.a. NN), 340, 341*, 352, 354, 357, 365f, 374
-- Zoller, Barbara (Gattin), 341



Zahna (Wittenberg, Sachsen-Anhalt, D), 376
Zedekia, König Judäas, 334f
Zell, Matthias, IV 125*, XVIII 145f, 372
-- Schütz, Katharina (Gattin), 313
Zeller, Peter, 41, 368, 370, 380-382
-- Lied (1546), 41, 380-382
Zeller, Stefan, VII 39*, XVIII 465f
Ziegler, [...], 186
Zingg (Zinck), [...], 39, 370-372
Zion, s. Jerusalem
Zisterzienser, 73
Zobel, Melchior, Bischof von Würzburg, 131, 133, 277, 280
Zölchner, s. Sollinger, Erhard
Zoller, Hans Wilpert d.Ä.
-- Schmid, Agnes (Gattin), 98-100, 244
-- Agnes (Tochter), s. Cham, Bernhard von
-- Barbara (Tochter), s. Wyss, Hans
-- Hans Wilpert d.J. (Sohn), s. Zoller, Hans Wilpert d.J.
Zoller, Hans Wilpert d.J., XIII 272*, XVIII 18, 22f, 87, 95, 98f, 238, 243f, 304, 307, 319, 321f, 341, 352, 354f, 360, 430, 434f, 444, 447
Zubler, Hans, 464, 465f*
Zürcher Pfarrer, 370-373
Zürich (CH) (s.a. Haab und Lavater, Bürgermeister; NN; Schweiz, IV Orte)
-- Tag der IV Orte in Zürich (19.-26. Oktober 1546), 22, 34, 37, 67, 135, 139, 162, 179, 185-188, 198, 200, 203, 205f, 209, 211f, 230, 225, 234f, 242, 271, 300f, 317
-- Sitzung des Großen Rates (30. Oktober 1546), 35, 203, 209, 212
-- Sitzung der Zünfte (31. Oktober 1546), 205
-- Sitzung des Kleinen und Großen Rates (27. November 1546), 35
-- Fraumünster und Schule, 17, 43, 343, 365, 416
-- Großmünster und Schule, 16, 42f, 85, 142, 144, 157, 164, 343, 378, 394, 416f
-- Predigerkirche (Spital), 416
-- St. Jakob (Kirche), 417
-- Wellenberg-Turm, 102
-- Hirsebreifahrt (1576), 43, 417
-- Konstaffel-Stube, 206, 417
-- Zünfte, 35, 205-207, 209, 212f, 225, 230, 326f, 465
-- Zunft zum Kämbel, 466
-- Zunft zur Meisen, 341, 461, 465
-- Zunft zur Metzgern, 417
-- Zunft zur Saffran, 418, 465
-- Zunft zur Schmiden, 465
-- Zunft zur Schuhmachern, 80, 378
-- Zunft zum Weggen, 311
Zürichsee, 68
Zug (CH) (s.a. Schweiz, V, VII und IX Orte), 207, 418
Zum Tor, Barbara, s. Ulm, Hans Jakob von
Zuoz (Graubünden, CH), 164
Zurzach (Kt. Aargau, CH), 350
Zwichem, Viglius van, 61, 66, 72f, 77, 91, 94, 119, 124, 160, 171f, 183, 217, 226, 229, 245f, 255, 299, 353, 359, 368, 384, 403, 427
Zwick, Konrad, II 31*, XVIII 23f, 64, 68, 79, 81-83, 116f, 135, 140, 184-186, 205, 207f, 215f, 288f, 383, 385, 409, 411, 413, 415, 455-457, 459-461, 463-467
Zwickau (Sachsen, D), 339
Zwingli, Huldrych (s.a. Schwenckfeld, Kaspar von, Anwysunge), I 67*, XVIII 23, 29, 42, 154, 222, 278, 283f, 303, 305, 312, 314f, 325
-- Früntlich verglimpfung (1544), 316
-- Kappeler Lied (1529), 98
-- Klare underrichtung (1526), 316
-- Naachhut (1525), 316
-- Schriften zur Bibel, 340, 342
-- Schriften zu den Sakramenten, 313, 316
-- Von dem Touff (1525), 316
-- Reinhart, Anna (Gattin), 42
-- Huldrych (Sohn), s. Zwingli, Huldrych d.J.
Zwingli, Huldrych d.J., XV 632f*, XVIII 209, 213, 312f, 315