35
Absender: Nesen, Wilhelm
Empfänger: Zwingli
Ort: Paris
Datierung: 27 IV (1518)
Vorlage: Huldreich Zwinglis sämtliche Werke, vol. 7 (Leipzig: Heinsius, 1911) (Corpus Reformatorum 94), 78-81
--78--
Guilielmus Nesenus Vdalrico Zinlio suo S.D.
Scribis meas literas hoc uno vel maxime gratas tibi fuisse, quod
certis quibusdam notis ex hiis ariolari potuisses, me tui minime oblitum.
An hec, eruditissime vir, ex animo et vere scribebas, quum
Nesenum tuum ex hoc hominum numero putares, qui, cum nullis
literarum ornamentis ipsi commendentur, etiam disciplinę purgatioris
candidatos, imo principes, proscindere aut saltem horum non cum
maxima etiam animi voluptate meminisse velint? Tu hiisce monumentis
pectori es insculptus meo, ut hinc nisi morte ipsa decuti possis,
et tanta est tua eruditio candorque, ut inter extremę sortis homines
sint merito connumerandi, qui te non ut eximium mirentur Musarum
simul et Christi sacerdotem. Quod vero me felicem predicas, cui
contigerit sub Cypriano, viro non literis solum ac morum integritate,
verum etiam rara prudentia miroque rerum usu insigni, merere, non
mea magis est felicitas, eruditissime Udalrice, quam meliorum literarum
omnium, quibus tantus effulserit patronus, ut eas a situ et
barbaris toto terrarum orbe enixissime, ne efflorescant, resistentibus
in pristinam asserat libertatem. Nam talis est, ut, quod sentio, tribus
verbis dicam, qualem alterum vix ipsa habet Gallia, etiamsi Budęus
--79--
omnium doctiorum calculis primas teneat. Siquidem Cyprianus
nullum hactenus edidit ingenii sui specimen, ob id quoque famę non
perinde celebris. Et hos ego vere doctos existimo, non qui tribus
mendis in autore quopiam haud dilutę autoritatis animadversis soleant
suum erga studiosos quasi exprobrare beneficium, ac sic gestire, sic
triumphare, tanquam denuo Babilonas [!] cęperint, sed qui cum divina
eruditione mores coniunxerint pares, et, quod facio plurimi, omni fastus
nota careant, qui, si uspiam, certe Cyprianus meus est. Iam, quod
scribis, te ab illorum descivisse opinione, qui fędus cum Gallis vestris
sperant confore, laudo plurimum. Sed vide, ornatissime Udalrice,
ne te quoque, sicut plerosque tuę conditionis Helvetiorum, pecunia
tandem transversum rapiat, ac Gallo-Helvetii ad suas te traducant
partes. Quem non ista tua facundia adeo exquisita, popularis tamen,
exoculaverit? Quem non a recto detorserit, etiam invitum? Sed aliud
longe nobis tuus pollicetur animus, nullis hactenus precibus, nullis
minis et nullo postremum respectu, ut illis acquiesceret, expugnabilis.
Aliud promittit tua humanitas, quę possit et velit prodesse etiam immerenti.
Ad haec nimirum intelligis multo melius consultum Helvetiis,
si bellis istis insanis renunciantes domi agros colerent, id quod
illis tum laudis tum fructus plus apud exteros conciliaret. Sed ut
tibi quoque remittam literas non usquequaque novarum rerum immunes,
accipe, quem apud nos tumultum hisce diebus proximis pragmaticę
sanctionis concitarit abrogatio. Rex Galliarum christianissimus
scilicet, quo simili arte (sic quasi per transennam fore perspicio) Neapolim
Hispanis subductam regno suo adiiciat, pontifici Romano
efflictim sic petenti pragmaticam sanctionem obtulit, quam Leo non
--80--
gravatim recepit, et, cum istius edicti tempus appeteret divulgandi, res
per publicum urbis Lutetię officialem promulgabatur. Concurrerunt
studiosi (ut fit) aliquot, quid preconis verba sibi velint auscultaturi,
et simulatque suę sanctionis acceperunt interitum, eductis gladiis preconem
impetebant, ipse vero hoc insolenti vultu admodum territus ex
asina delapsus, fuga vitę consuluit; asina, quę tantum cursu non poterat,
nec consilium latibula prospiciendi aderat, totam belli calamitatem
sola sustinuit. Siquidem ibi accidit, quod in passionis historia
Malcho cuidam accidisse dicitur [Joh. 18. 10]. Postridie collectis satellitibus
eandem tragediam excitaturis obvii facti sunt ex studiosis non ita
multi, et tamen ad pugnam nec illo die ventum est, retrocedentibus
ministris publicis, quorum erant numero, quantum coniicere potui, fere
quadringenti. Sed illo ipso die regis nomine demandabant civibus
universis, quo postero die, circa horam diei decimam, armis bene instructi
pugnę adessent futurę. Nam iam tum ad periculum vergere
videbatur; confluxerunt ad octo ferme hominum milia, atque sic erat
negotii facies, ut ex hac putarem confore propemodum, ut funditus
cuncta collegia subverterentur; sed longe ipse belli eventus meam vicit
opinionem. Fingebam in animo congredientium utrinque furorem,
pugnantium clamorem et denique hastas, gladios, pugiones sanguine
humano atque adeo civili respersos, fedum morientium aspectum et
reliquam bellantium insaniam; sed quid acciderit, parumper ausculta.
Iam instructa erat in foro civium acies, bombardę suis orbibus refertę,
et procedebat pedetentim Gallicę iuventutis peditatus, intermixtis in
loco antesignanis ducibus. At postquam ad id loci ventum erat, ubi
magna periculi pars imminere credebatur, ex universa turba robore pre
aliis insignes in primam collocabant aciem, et horum quoque ora vidisses
pre metu lurida, tanquam sibi esset maxime pereundum, si exercitus
vires in discrimen adducerentur. Et forte accidit, cum collegia
preterirent, (iussu rectoris omnia obstructa erant) tegula quedam e
tecto turbine excussus [!] decidit; milites autem putantes lapides ex
fenistris [!] actos, sese in fugam coniecerunt. Nec satis eorum timiditati
turpiter fugisse, etsi non erat extra fortem tegulam, qui tantis se
militibus auderet obicere, deorum insuper phana, quo tutius fuga sibi
consulerent, petita sunt, inter quos non parum multi muliebriter indignam
scilicet suorum deflebant lanienam; sed postquam ad se redierant
atque animum metu paulo minus extinctum resumpserant, vidissentque
fugam unius tegulę casu ortam, rursum cepta est acies in ordinem idque
multo densius, quam antea, redigi. Nunc quid deinceps factum
sit, brevibus itidem accipe. Agebant imperatores per plateas exercitum,
et iam nunc debellatum ipsis videbatur, quum armatorum quispiam
(erant enim viri ex multitudine agrestium undique circumfusa suffertim
--81--
constipati) mulieris pedem suo leserat. Illa ilico digitis ceu in nodum
collectis manum in faciem eius impegit, ex quo duntaxat pugno tanta
de integro oriebatur exercitus perturbatio, ut parum abfuerit, quin
plures e spectantium numero fuissent elisi obtritique et totus quoque
peditatus fugam accelerasset, ni unus animosior, additis militibus manendi
animum, feminea opera factum ingenti voce clamitasset. Hec
ideo huic epistolę illinere placuit, quo te aliqua voluptate afficerem
simulque, ut ignavię nomen, cum scribo contractius, deprecarer. Est
item non minima voluptatum mearum portio, stomachum meum seu
serium seu ludicrum in amicorum meorum aures exonerare, in quorum
calendarium te eximiis animi dotibus ornatum quam sanctissime
retuli, ut nullis tempestatibus inde sis evellendus.
Vale basilice, preclarissime Udalrice, et me Paulo Bombasio,
quem virum tecum versari ais, omnium Italorum in literis principi,
diligenter commenda. Saluta meis verbis quoque Henricum Glareanum
poetam, strenuissimum literarum instauratorem.
Parrhisiis quinto Calendas Maias.
Eruditissimo viro domino Vdalrico Zinlio in Eremo divę
Virginis apud Helvetios parrocho, suo amico amantissimo. -
Meyster Ulrich Zuingli, kilchher zu Eynsidel.