580

<< Nr. 579 | Index | Nr. 581 >> 

Absender: Zwingli

Empfänger: Brunner, Fridolin

Ort: Zürich
Datierung: 25 I 1527

Vorlage: Huldreich Zwinglis sämtliche Werke, vol. 9 (Leipzig: Heinsius, 1925) (Corpus Reformatorum 96), 29-32

--29--

Huldrichus Zuinglius N. suo.
Gratiam et pacem a domino.
Quę nos ad te nunciare monet res, primum exponam, mox
epistolae tuae ac quaestionibus respondebo. Expendit prudentissimus
senatus noster, quam iniquo loco res Helvetiorum sint: atque comitia
quorundam ad se pagorum indixit ad tertium aut quartum diem Februarii,
ut, si qua inveniri via possit, per quam in unum redeamus,

--30--

ipsi nulla parte desint. Tuum ergo est, tam consulem quam patres
ac plebeios homines inhortari: primum, ut anxie dominum orent, quo
consilium hoc in gratiam reditionis ac concordię procedat, dein, ut
quisque pro virili ad eandem causam adsit et adstipuletur. Dominum
consulem, compatrem meum, honorifice salutabis, et expones, ut non
sim ultimae vocis, quam ad me dixit, immemor; ea fuit, ut perpetuo
de salute ac concordia patriae non desinerem cogitare. Nunc ad
epistolam tuam redeo. Quae ex Joannis 15. [5] cap. et Ecclesiastici
quoque 15. [16] tanquam pugnantia obiicis: "Sine me nihil potestis
facere", et: "Reliquit deus hominem in manu consilii sui, adposuit ei
ignem et aquam, ut, ad quod velit, porrigat" etc., per quaestionem: An
divina providentia cuncta gerantur et liberum sit humanum arbitrium,
nec ne, exponi oportet. Quam per epistolam ut impossibile sit pro
dignitate tractare, arbitror, te non fugit. Sed canonem, quem in hac
re sequimur, brevibus audi; eo enim tibi satisfiet. Canon: Utcunque
mortales de deo, rebusque invisibilibus arbitrentur et contendant,
vincere tamen semper oportet eam sententiam, quae divina providentia
gubernari atque disponi omnia adserit; providentiam enim si tollas,
bonitatem cum sapientia sustulisti; quibus sublatis, iam non est
summum bonum deus: imo iuxta impiorum temeritatem non est deus.
Si enim deus summe sapiens est, iam sequitur, ut iuxta sapientiam
istam omnia optime disponat et curet; si enim cura non sequatur sapientiam,
inde veniet, quod aut non possit curare quae futura sciat,
aut nolit; si nequeat, non erit omnipotens: si nolit, non erit optimus.
Cum ergo sit et optimus et omnipotens, relinquitur, ut iuxta sapientiam
suam omnia moderetur. Postea, nihil fieri putabimus extra eius curam
et dispositionem; ipse enim est, qui operatur in nobis et velle et perficere,
pro sua voluntate [Phil. 2. 13]. Hic ergo proruunt quidam: Libidini igitur
indulgebo; quicquid enim egero, deo autore fit; qui se voce produnt,
cuius oves sint. Esto enim, dei ordinatione fiat, ut hic parricida sit, alius
adulter: eiusdem tamen bonitate fit, ut, qui vasa irae ipsius [Röm. 9. 22]
futuri sint, his signis prodantur, quum scilicet latrocinantur, scortantur,
potant citra poenitentiam. Quid enim aliud quam gehennae filium [Mt.
23. 15] his signis depraehendimus? Dicant ergo, dei providentia se esse
proditores ac homicidas, licet: nos enim idem dicimus; sed simul hoc
iungimus: quod, qui ista sine correctione ac poenitentia faciunt, dei

--31--

providentia aeternis cruciatibus, propter iustitiae illius exemplum
mancipentur. Habes nunc canonem nostrum, quo contra omnia tela
munimur, quae ex scripturis pro libero arbitrio promuntur. Sed heus
tu, caste ista ad populum, et rarius etiam; ut enim pauci sunt vere
pii, sic pauci ad altitudinem huius intelligentiae perveniunt. Quod si
quis dicat: Cur ergo deus nunquam non sic loquitur, quasi aliquid libero
tribuendum sit arbitrio: "Si vis, inquit [Mt. 19. 17], ad vitam ingredi, serva
mandata"; et: "Si quis mandata mea servaverit" etc. [Joh. 14. 21]; et
similia omnia videntur homini tribuere, quasi suapte arte nonnihil possit,
quid tum? Ubi enim non balbutit deus, teneri patris in morem nobiscum?
ubi non tribuit homini, quod solus ipse facit? "Nemo, inquit [Joh. 6. 44],
venit ad me, nisi pater meus traxerit illum"; et contra: "Quorum remiseritis
peccata, remittuntur eis"; quomodo ista non sunt discordia? Si enim
euangelio nemo credit, quam qui tractus est, quomodo absolvent
euangelii praedicatione conscientias apostoli? Sed tam familiaris est
deus, ut suis, quod suum ipsius est, tribuat. Haec paulo concisius, quam
velis, arbitror; sed sufficient, si diligenter tecum rumines. Joseph tantus
erat futurus, ut parentes ac fratres eum adorarent [1. Mos. 37. 6 ff.];
hoc erat in fatis ac dei consilio. Iam post hanc dei constitutionem,
omnia mihi considera, quae cum eo gesta sunt: et videbis multis in
locis talem speciem praebere, quasi homo suo quid possit consilio.
Verum quomodo tandem finitur ea historia? Eveniebat, quod dominus
dixerat. Quae ergo mediastina fuerunt, non temere, neque humano,
sed divino sunt facta consilio; sic totam Genesim expendere debemus,
ac omnes res gestas.
Usura proprie significat usum rei alicuius ab amico concessum:
ut usuram petit aliquando Cicero unius horae, hoc est, ut se
horam unam audiant; hinc factum est, ut usuram vocent, quod
hinc damus, quod hac aut alia re uti liceat; veteres foenus
appellarunt: recentiores redditum. Redditus ergo, quos hodie census
vocant, ipse defendere nequeo, ne foenoris nomine premantur; hic
enim accipiuntur, quasi usufructus sint: attamen perinde exiguntur,
ubi ager nihil protulit, atque dum exuberavit. Corrigi redditus posse
arbitror, si quisque non tantum aut tantum de agro exigat, sed
annonae provenientis partem; sic enim fieret, ut, si ager plurimum
ferret, dominus plurimum cum colono partiretur: si paululum, iam
colonum non excoriare posset pro annona, quam ille non messuit.
Lutheri libello propediem Germanice respondebimus; nunc enim
latine ad eum scribimus expositionem causae eucharistiae.

--32--

Vale, et fortiter ac prudenter pugna.
Salvos iube amicos omnes, Fonteios tuos ac meos, Herum
et imprimis consulem.
Tiguri, 25. die Januarii, anno 1527.