602

<< Nr. 601 | Index | Nr. 603 >> 

Absender: Zwingli

Empfänger: Luther, Martin

Ort: Zürich
Datierung: 1 IV 1527

Vorlage: Huldreich Zwinglis sämtliche Werke, vol. 9 (Leipzig: Heinsius, 1925) (Corpus Reformatorum 96), 78-81

--78--

Doctissimo viro Martino Luthero, fratri suo in domino
suspiciendo.
Gratiam et pacem a domino.
Compulisti, Luthere doctissime, nos hanc "Exegesim", in qua te
paulo liberius, at citra omne convicium excepimus, ad te invitissimos

--79--

plane scribere. Sic enim te semper observavi, ut patrem non potuissem
magis, etiamsi literis ad te datis hoc non perinde atque rerum momentis
testatus sim, neque te colendi finem faciam, nisi tu nolis
pertinaciter veritati resistendi finem nullum invenire. Agam enim per
epistolam tecum prorsus adperte. Scrutabaris olim scripturas gnaviter,
ac quid pervestigasses, ante omnes mortales confitebaris atque
defendebas adversus omne hostium genus. Confluebat in his omnibus
amarulentia quaedam intolerabilis hostibus, quam tamen ipsi devorabamus
aliquamdiu succedente paululum negotio, et hostibus in diem
infensius urgentibus crevit impatientia, quae te in transversum sic egit, ut
nunc non pauca admittas, quae paulo ante in hoste damnabas. Volebas
olim omnia ecclesiae iudiciis deferre, nunc, si vera sunt, quae de te et
scribuntur et narrantur, quibus potes, autor es, ut ista de eucharistia
sententia ad ecclesias non perveniat. Ubi ergo licet sedenti in ecclesia
loqui? [1. Cor. 14. 30]. Damnabas olim furorem caedesque pontificum,
nunc autor es principibus, et huic hominum generi, quod incivilius, ne
dicam immanius, etiamsi nullus adsit inhortator, saevit in miseros servos
ferro et flamma, non tumultuosos tantum vastandi ac perdendi, sed innocentem
quoque turbam istam, quae solummodo credit, quod verum
esse videt. Minaris etiam quam atrocissime Arriani [!] tempora; unde
vero? quod principibus, ut rem ferro peragant, perinde autor es, atque
Faber nebulo, Eccius, et id genus centaurorum. Cur enim ad
Hassiae principem scripsisti, nunc ferro decertandum esse? Quae res,
doctissime Luthere, nobis dolorem summum adferunt, non quod metu
tabescamus, sed quod, sive fatearis sive minus, vereamur impatientiam
tuam in furorem esse conversam, cumque scripturis desperes negotium
hoc sustineri posse, ad arma convertaris. Id autem quum adhuc nemo

--80--

sit uspiam, cui saltem libere licuerit de hac re disserere, convictus,
si convicti essemus, iam nemo moraretur, si nollemus resipiscere, ut
magistratus paulo durius in nos animadverteret. Nunc ergo cum adeo
nihil proferas vel te vel religione Christiana dignum, ipsaque veri
cognitio indiem augescat, tibi vero crescat non mansuetudo et humilitas,
sed audacia et crudelitas, plurimi sunt, qui te opinantur aliquid tale
pati, quod isti, qui a domino repudiantur. Sed absit hoc a Luthero.
Si enim πληροφορίᾳ tam certus est, atque non solum ipse, et multi
et ego quoque polliceor, non ignorabit mensuram suam. Nullus
unquam tam absolute doctus fuit, ut nihil ignoret, nullius oblivisceretur,
nusquam laberetur; unde et priscis dictum est: Nonnunquam
magnus dormitat Homerus. Sic te, mi Luthere, iam dudum huc
τοῦ γνῶθι σεαυτὸν venisse arbitror, ut videris, te multa ignorare,
utcumque domini spiritum habueris familiarem ac propitium. Dicito
igitur in hac causa tibi: Quid si et hic non recte perspiciam, dilucide
omnia; ne, hanc causam iniquo loco defendendo cedere coactus, omnia,
quae docuisti, et si non omnia in ruinam, at omnia in suspicionem
trahas. Quod enim speras, te planissime fallit. Quaeris, quid speres?
dicam ingenue. Speras pro opere, quod nunc concinnas, in quo deseris
naturalem carnis esum et converteris ad carnem vivificantem in mysterio
virtute spiritus divini, ubi mira magnificaque concinnas, speras, inquam,
ut vereor, isthuc nebulam aliquam excitaturum, qua perstricti principum
et seditiosorum oculi vel hic haereant, ut dicant: non est plane corpus
dominicum a coena tollendum. Sed frustra speras. Nunquam enim
aliud obtinebis, quam quod Christi corpus, quum in coena, quum in
mentibus piorum non aliter sit quam sola contemplatione, et nos,
posteaquam processimus, commenta omnia prodemus. Huc enim venisti
autoritatis, ut rem istam putes ea fulcitum iri. Huic autem autoritati
quum magnopere cupiamus nihil deminui, si tamen aliter fieri non
possit, quam minimum tamen detrahemus. Ista ex pectore monens
dico atque edico. Nota et perspecta nobis est eruditio tua, vis et
acumen, sed nota est simul veritas. Hanc si in aliqua ratione perrexeris
obscurare aut saltem morari, intrepide tecum agemus. At non fient bono
ecclesiae Christi huiusmodi pugnae? fient; aderit enim veritatis spiritus,
qui nos in omnem veritatem manuducet [Joh. 16. 13], quo simul
fiet, ut, quae incautius aut imprudentius exciderunt, emendentur. Ipse
scripsisti ad principem Hassiae negotium hoc ad iudicem deum devolutum
esse. Quod equidem agnosco, sed simul spero, hunc iudicem

--81--

eos quoque proditurum esse, qui sua pro divinis tradunt, et si qui
hypocriseos genere misellum eius gregem fefellerunt, retunsurum.
῾Αδρῷ πλάσματι, hoc est: magnifico isto dicendi pinguique genere
plurimi utuntur, pauci tamen magnifica propter deum aut patiuntur
aut faciunt. Placet ergo, nisi me fallo, tecum iudici illi tumorem istum
verborum ac simulationis subducere; placet, quae turbulentius dicta et
in vulgus effusa sunt, extergere; placet, qui eius bonitate evecti ipsum
negligere coeperunt, sese autem colere, his fucum detrahere. Nostrum
erit, doctissime Luthere, nihil ex affectu agere, nihil deierando
extorquere, nihil nostra autoritate fulcire, quo tutius illius sententiam
exspectemus. Nolimus pontificiis respirandi spatium nostro dare
dissidio, nolimus fidere stili mucrone. Est enim et aliis stilus, etsi
non acutissimus, at solidissimus. Proinde, mi Luthere, quicquid
tandem statueris, crudelitate tamen parce, et si quid in expositione
ista peccatum nobis est, publice, si non velis privatim, admone. Sed
heus tu cave, ne quid sinistrius tentes; non enim connivebimus.
Vale, et mentem contemplatione mortis resurrectionisque Christi
exerce. nam si corpus naturale adhibeas, ne fide vestitu, neque
mundum perpetuo tam stultum futurum spera, ut nihil discernat inter
verborum involucra et veritatis fundamenta. Persuadeas tibi, nos tui
perpetuo observandissimos futuros, si tu quoque pergis esse, quod
audis, καθαρός scilicet, hoc est: purus, mundus, defaecatus a studio
sui, et minus nihil contumeliarum immunditiam veriturus. Iterum vale,
et, ne quid temere.
Tiguri, Calendis Aprilis MDXXVII.
Huldrichus Zwinglius tuus ex animo, quam diu tibi
sedet animo candidum veritatis studium.